سلام پاسخ به پرسش شما بر مبنای قوانین مالکیت، ارث و مقررات تبدیل کاربری اراضی در حقوق ایران به شرح زیر است:
---
## 1. انحصار وراثت و تقسیم ترکه
طبق مواد 861 الی 894 قانون مدنی و ماده 20 قانون ثبت،
پس از فوت مالک، ارث ابتدا باید رسماً تصدیق و انحصار وراثت انجام شود تا مالکیت رسمی ورثه نسبت به سهمالارثشان احراز گردد.
انحصار وراثت تنها مدرک قانونی برای شناسایی ورثه ذینفع است و اداره ثبت اسناد و املاک، شهرداری یا ادارات دولتی فقط بر اساس گواهی انحصار وراثت مالکیت متوفی را به ورثه منتقل یا منتقلشده شناسایی مینمایند.
---
## 2. تقسیم غیررسمی (شفاهی یا توافقی بین وراث)
اگر صرفاً توافق داخلی یا تقسیمنامه دستی و غیرتسجیلشده بین وراث انجام شده و گواهی انحصار وراثت اخذ نشده باشد،
در مراجع رسمی (ثبت، شهرداری، اداره جهاد کشاورزی یا کمیسیون ماده 5 و ...)، هیچیک از وراث رسماً مالک شناخته نمیشوند و هرگونه اقدامی برای تغییر کاربری یا تبدیل اراضی متوقف خواهد شد.
---
## 3. تبدیل کاربری زمین باغی به مسکونی
مطابق مواد قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغات (مصوب 1374 و اصلاحات)،
تبدیل کاربری نیاز به موافقت و مجوز جهاد کشاورزی و کمیسیون ماده 5 (در شهرها) یا کمیسیون تبصره یک ماده 1 (در روستاها یا خارج محدوده) دارد.
برای اقدام اداری و اخذ مجوز تغییر کاربری باید مدارک مالکیت رسمی و انحصار وراثت کامل باشد.
---
## 4. نتیجه و جمعبندی حقوقی
- صرف توافق یا تقسیمنامه داخلی بین وراث (حتی با رضایت همه) جایگزین گواهی انحصار وراثت و پیگیری اداری/ثبتی نمیشود.
- برای هرگونه اخذ مجوز تغییر کاربری یا تبدیل سند، ابتدا باید گواهی انحصار وراثت دریافت و سپس تقسیمنامه رسمی در دفترخانه اسناد رسمی ثبت شود تا سهم هر ورثه و مالکیت ایشان رسمیت پیدا کند.
- پس از این مراحل، هرکس میتواند برای قطعه سهمالارث خود، درخواست تغییر کاربری و سایر اقدامات قانونی را انجام دهد.
---
## مواد و مستندات قانونی
- مواد 861 الی 894 قانون مدنی (راجع به ارث)
- قانون و آییننامه اجرایی انحصار وراثت
- ماده 20 قانون ثبت اسناد
- قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغی (مصوب 1374 با اصلاحات بعدی)
- نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه (آرشیو 1399: «هر اقدامی جز با انحصار وراثت و سند رسمی، بر ملک موروثی وجاهت قانونی ندارد.»)
---
## پاسخ نهایی
بله، انجام تشریفات انحصار وراثت برای اقدام قانونی بابت تبدیل باغ به مسکونی و اخذ مجوز لازم است؛
صرف تقسیم داخلی یا توافق بین وراث مبنای اقدام اداری و ثبتی قرار نمیگیرد و هیچ اداره رسمی بدون انحصار وراثت و تفکیک و انتقال رسمی، مجوز تغییر کاربری صادر نخواهد کرد.