لزوم تفهیم حق احلاف مدعی‌علیه در فرض فقدان دلیل اثباتی

درتاریخ : 1392/10/04 به شماره : 9209970909100294

موضوعات مرتبط با این نمونه رأی و مرجع صدور

این نمونه رای که در شعبه 3 دیوانعالی کشور صادرشده است درباره این موضوعات می باشد: ادله اثبات دعوا، سوگند، مدعی، مدعی علیه

چکیده رای

در صورت عدم ارائه دلیل اثباتی از سوی مدعی، با توجه به قانون آیین دادرسی مدنی و طبق موازین فقهی، دادگاه باید به خواهان تفهیم کند که حق سوگند دادن مدعی‌علیه را دارد.

خلاصه جریان پرونده

در تاریخ 14/5/92 م.ق. فرزند م. علیه د.الف. در دادگستری قم اقامه دعوی و درخواست رسیدگی و صدور حکم به تنفیذ فسخ معامله یک فقره فیش آپارتمان به علّت غبن فاحش مقوم به مبلغ 000/100/50 ریال و مطالبه ثمن به مبلغ 000/000/400 ریال با احتساب هزینه دادرسی و اعسار از آن را کرده است. و با استناد به اظهارنامه شماره 14769 ـ ـ 5/4/92 و یک فقره استشهادیه توضیح داده است که در تاریخ 9/12/91 یک فقره فیش آپارتمان به مبلغ چهارصد میلیون ریال از خوانده خریده درحالی‌که فیش فقط چهار میلیون تومان واریزی داشته آن را به ده برابر فروخته است با ارسال اظهارنامه فسخ آن را اعلام کردم ولی جواب نداد‌ این فیش در بازار هفده میلیون تومان معامله می‌شود درخواست صدور حکم می‌شود. شعبه پنجم دادگاه عمومی ‌‌(مدنی) قم وقت رسیدگی تعیین و طرفین را به دادرسی دعوت نموده است. در جلسه مورخ 5/6/92 فقط خوانده حضور یافته و دفاع کرده است که خواهان موقع معامله ارزش ملک را می‌دانسته که این مقدار بوده است و الآن مقداری قیمت پایین آمده است مضافاً اینکه‌ ایشان تمام خیارات حتی خیار غبن را ساقط نموده است خوانده سه فقره معامله مشابه را پیوست پرونده کرده است. و گفته من تابع قانون هستم. دادگاه سپس ختم رسیدگی را اعلام و طی دادنامه شماره 6/6/1392 پس از نقل خلاصه جریان دعوی و مدافعات خوانده چنین رأی صادر کرده است: (… نظر به اینکه دلیلی بر اینکه در معامله مزبور قیمت روز ملک بسیار پایین‌تر از قیمت مورد معامله بوده است ارائه نداده است. لذا دادگاه خواسته خواهان را ثابت ندانسته و به استناد ماده 197 قانون آیین دادرسی مدنی حکم به بی حقی خواهان صادر و اعلام می‌دارد.) پس از ابلاغ و انقضا موعد تجدیدنظرخواهی از رأی صادره فرجام‌خواهی شده است حاصل اعتراضات فرجامی‌ این است رسیدگی در دادگاه بدوی بدون ابلاغ به وی صورت گرفته است فرجام‌خوانده قبل از معامله با تعریفات غیرواقعی در حضور حجت‌الاسلام ح.ص. او را به معامله راغب ساخته است و من تحت تأثیر قرار گرفتم. و فیش را در بنگاه معامله کردم که قیمت آن ده برابر مبلغ واریزی به فیش بوده است به‌علاوه اقساط ساخت را به موسسه ‌امام خمینی بپردازم که تاکنون هفتاد میلیون ریال پرداختم و تصویر فیش‌ها پیوست است هرچند خیار غبن فاحش اسقاط شده ولی ده برابر قیمت غبن افحش است و به آن استناد می‌کنم. پس از تحقیق از بنگاه‌ها متوجه فریب در معامله غبن افحش شدم و چون رسیدگی دادگاه بدون حضور من بوده‌ لذا بر اساس اظهارات فرجام‌خوانده حکم صادرشده است پس از معامله و اطلاع از چند برابر بودن قیمت خریداری به بنگاه‌های متعدد مراجعه و تحقیق و متوجه غبن افحش گردیدم و نظر مشاوران املاک پیوست دادخواست فرجامی است لذا به رسیدگی دادگاه معترض هستم و در نمونه معاملات استنادی فرجام‌خوانده برای اثبات مدافعاتش مبلغ فیش‌ها بیش از چهار میلیون ریال است باید کارشناسی شود ولی به علّت عدم ابلاغ وقت دادرسی نتوانستم به آن استناد کنم. درخواست رسیدگی فرجامی‌‌دارم. فرجام‌خوانده در پاسخ اظهار کرده است من فرجام‌خواه را نمی‌شناختم با وساطت شخصی بنام الف. با او معامله کرده‌ام واسطه گفت فیش شما را به مبلغ 38 میلیون تومان می‌خرم لذا پس از معرفی خریدار (آقای ق.) در بنگاه فیش را در قولنامه به مبلغ چهل میلیون تومان نوشته ولی 38 میلیون تومان من گرفتم و دو میلیون تومان را احدی برداشت دو روز بعد آقای ق. با من تماس گرفت گفت اگر وقت دارید در حضور آقای ص. (دوست و شاهد او) گفتگویی داشته باشیم پس از حضور نزد آقای ص. او گفت قیمت فیش بالا بوده چون ق.رفته و پرسیده و از بنگاه‌ها نظرخواهی کرده است قیمت را بین بیست تا 36 میلیون تومان دادند من عرض کردم هرچند حق فسخ نیست ولی پول شما 38 میلیون تومان است اگر فیش را پس بدهید حرفی نیست آن را مسترد می‌کنم چون دو میلیون تومان را باید از آقای الف. دریافت کنید ولی پس از گفتگو آقای ق. با اختیار تامه گفتند من با همین شرایط راضی هستم البته آن وقت به علّت صعود قیمت دلار و طلا بازار معامله فیش، داغ بود حتی خود آقای ق. می‌گفت چند هفته بعد از خرید فیش را به قیمت 45 میلیون تومان به یک طلبه سید فروخت بعد از چند ماه که قیمت ملک و دلار و طلا ناگهانی نزولی شد و…. به تبع قیمت فیش آپارتمآن‌هم کاهش یافت به همین خاطر خریدار فیش آقای ق. (همان طلبه سید) ادعا کرده بود که قیمت فیش که آقای ق. به‌ ایشان فروخته بالا است و حدود 25 میلیون تومان ارزش دارد و چک 45 میلیونی را پاس نکرده و گفته بود که برو شکایت کن درهرصورت شش ماه پس از معامله آقای ق. به من زنگ زد و همه جریان را تعریف کرد و گفت خریدار (طلبه سید) فیش را پس داده و من هم به همین دلیل فیش را که از شما خریداری نمودم بعد از شش ماه پس می‌دهم من گفتم اگر قیمت فیش بالا بود پس چرا روزهای اول پس ندادی دو روز بعد از معامله من گفتم اگر نمی‌خواهی و اعتقاد داری که قیمتش بالاست پس بده 38 میلیون تومان را از من بگیر ولی قبول نکردی حالا که قیمت فیش پایین آمده می‌خواهی بعد از شش ماه پس بدهی ادعای عدم ابلاغ وقت رسیدگی هم صحیح نیست آقای ص. شاهد جریان بود که پس از ادعای فسخ او گفت به همین قیمت راضی هستم. ادعای غبن افحش هم صحت ندارد.معامله هم قانونی بوده کما اینکه خودش آن را به 45 میلیون تومان فروخته است. ادعای ترغیب من به معامله درست نیست اصلاً با او صحبت نکرده و نمی‌شناختم فیش را به الف. فروخته بودم او آقای ق. را از اصفهان آورد تا فیش بخرد اظهارات وی موردقبول نیست و او با تحقیق و از روی علم معامله کرده و معامله قطعی بوده و برای بار دوم گفت به این قیمت راضی هستم. من فیش را به احدی دادم او از احدی خریده است. اگر غبن فاحش و افحش بود چرا دوباره مبلغ هفت میلیون تومان به‌حساب مسکن و تعاونی برای فیش پول ریخته‌اند. خیارات هم اسقاط شده است حکم صحیحاً به نفع من صادرشده است.

رای دیوان

1ـ آنچه در قرارداد عادی مورخ 9/12/91 ساقط شده است خیار غبن است طبق قوانین موضوعه و موازین فقهی غبن دارای مراتب است خواسته فرجام‌خواه ادعای فسخ معامله به علّت غبن فاحش بلکه افحش است چون مدعی است که به ده برابر قیمت روز خریده است و طبق ماده 417 قانون مدنی غبن در صورتی فاحش است که عرفاً قابل مسامحه نباشد.   2ـ دادگاه با ورود به رسیدگی به ادعای فرجام‌خواه طبق ماده 197 قانون آیین دادرسی مدنی به لحاظ عدم ارائه دلیل بر اثبات ادعا حکم به بی حقی او صادر نموده است اولاً در صورت عدم ارائه دلیل از طرف مدعی با توجه به ذیل ماده 197 مرقوم و طبق موازین فقهی دادگاه باید به خواهان تفهیم کند که حق احلاف مدعی‌علیه را دارد که اقدامی صورت نگرفته است. ثانیاً: حسب ماده 199 قانون یادشده محکمه در کشف حقیقت مبسوط‌الید است اقتضا داشته رأساً در مورد ادعای مطروحه تحقیق و عنداللزوم جلب نظر کارشناسی می‌شد تا قدر متیقن اساس ادعا روشن گردد. 3ـ طرفین بعداً مدافعاتی کرده و به شهادت افراد و متصدی قراردادهای تنظیم‌شده در بنگاه‌ها برای کشف حقیقت استناد نموده‌اند به‌ویژه فرجام‌خوانده در مرحله فرجامی طی لایحه‌ی مفصلی که تسلیم نموده جریان معامله و به مذاکرات پس‌ازآن بین طرفین با حضور شخص ثالثی بنام ص. استناد کرده و مورد استناد فرجام‌خواه هم هست لذا اقتضا دارد دادگاه وفق ماده 199 مذکور در پیرامون جمیع موارد مطروحه از اظهارات طرفین تحقیق کافی انجام و پس از أخذ توضیح و روشن شدن موضوع و لحاظ دلایل طرفین سپس حسب نتیجه حاصله مبادرت به صدور رأی کند لذا دادنامه صادره به علّت نقص رسیدگی و تحقیقات طبق بند 5 ماده 371 قانون مزبور نقض و رسیدگی بعدی حسب بندهای الف مواد 401 و 405 قانون فوق به دادگاه صادرکننده رأی تفویض ‌می‌گردد.
رئیس شعبه 3 دیوان‌عالی کشور ـ مستشار
غفارپور ـ شاملو

توضیح: نمونه رای های منتشر شده در دادراه اعم از نمونه رای بدوی، نمونه رای تجدید نظر و نمونه رای دیوان عموما از نمونه رای های منتشر شده از سوی قوه قضائیه و مراکز و پژوهشگاه های وابسته به قوه قضائیه برگرفته شده است.