قاعده اعتبار امر مختوم نسبت به دعوای طلاق مبتی بر عسر و حرج

درتاریخ : 1392/02/09 به شماره : 9209970907200114

موضوعات مرتبط با این نمونه رأی و مرجع صدور

این نمونه رای که در شعبه 12 دیوانعالی کشور صادرشده است درباره این موضوعات می باشد: طلاق، عسر و حرج، اعتبار امر مختومه

چکیده رای

دعوای طلاق به علت عسر و حرج ناشی از سوء رفتار زوج نسبت به زوجه به‌موجب بند 4 ماده 1130 قانون مدنی با فرض رسیدگی و صدور رأی سابق، امر حادثی است و از شمول موارد اعتبار امر مختومه خارج است. 

خلاصه جریان پرونده

خانم الف.ط. فرزند ف. با وکالت آقایان م.م. و ع.ب. و به‌طرفیت آقای ح.ع. فرزند ع. دعوایی به خواسته صدور گواهی عدم امکان سازش به استناد بند ب از شروط ضمن عقد ازدواج تقدیم کرده و توضیح داده‌اند موکله به‌موجب سند رسمی به شماره ترتیب 7050 مورخ 2/7/1366 دفتر ثبت ازدواج شماره 365 حوزه ثبت تهران به عقد ازدواج دائمی خوانده در آمده است. خوانده به علت مشکلات شخصی در تمام طول زندگی مشترک سوء رفتار و سوء معاشرت مستمر با موکل داشته به‌طوری که ادامه زندگی مشترک را برای او غیرممکن کرده است. خوانده مرتکب ایراد ضرب و جرح عمدی موکله شده که به‌موجب دادنامه شماره 118ـ14/2/1388 شعبه 1072 دادگاه عمومی تهران به پرداخت دیه و جزای نقدی محکوم شده که رأی قطعی شده است. مجدداً‌ خوانده موکل را مورد ضرب و جرح شدید قرار داده که به‌موجب دادنامه 525ـ16/8/1388 شعبه 1052 دادگاه عمومی جزایی تهران به پرداخت دیه در حق موکل و جزای نقدی محکوم شده که رأی مذکور به‌موجب دادنامه شماره 1453ـ12/10/88 شعبه 46 دادگاه تجدیدنظر تهران تأیید و قطعی شده است. خوانده به علت ورشکستگی اقتصادی اعلام نموده، توانایی پرداخت هزینه زندگی (‌نفقه) موکل را ندارد تا حدی که درخواست اعسار از پرداخت دیه به میزان 14 میلیون ریال را نموده است و به‌لحاظ اینکه فاقد مسکن مستقل است در منزل مادرش زندگی می‌کند و به‌علت ناتوانی خوانده از اداره زندگی مشترک سال‌هاست موکل به اتفاق فرزندانش جدا از خوانده زندگی می‌کنند و هیچ اهتمامی نسبت به زندگی ایشان ندارد … با توجه به بند 2 از قسمت ب خوانده محترم با سوء رفتار و سوء معاشرت به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل نموده لذا موکل با استفاده از شرط ضمن عقد فوق و با بذل صدهزار تومان از مهریه درخواست طلاق نوع خلع را دارد گواهان موکل به اسامی … اعلام می‌شود. … شعبه 255 دادگاه عمومی حقوقی تهران با تعیین وقت رسیدگی و با توافق وکلای زوجین به‌منظور مذاکره جهت حل و فصل دعوی جلسه رسیدگی را تجدید نموده و در جلسه 19/4/1391 وکیل خواهان اظهار داشته خواسته به‌شرح دادخواست می‌باشد. خوانده اظهار نموده حاضر به طلاق نیستم قبلاً درخواست طلاق وی مطرح و در دیوان‌عالی کشور رد شده است. زوجه مدت سه سال است که متواری است و از فرزندان مشترک بی‌اطلاع هستم و فرزندان را با خود برده است. وکیل خواهان اظهار داشته موکل حاضر است که مهر خود را در قبال طلاق به زوج بذل کند و در مورد نفقه معوقه و اجرت‌المثل و جهازیه ادعایی ندارد و فرزندان مشترک از مدار حضانت خارج شده‌اند. دادگاه قرار ارجاع امر به داوری را صادر کرده است و با تعیین وقت رسیدگی به وکیل خواهان اخطار کرده گواهان را در وقت مقرر حاضر نماید. دادگاه در وقت مقرر با حضور زوجین و وکلای آنان تشکیل شده و دادگاه از سه نفر گواهان تعرفه شده از سوی زوجه، ‌تحقیق کرده است و پس از استماع اظهارات وکلای زوجین زوجه را جهت آزمایش بارداری به پزشکی قانونی معرفی نموده که نتیجه تست بارداری منفی اعلام شده است؛ سپس از طرف زوجه و بنا به درخواست او داور برای وی تعیین کرده است داور تعیین شده برای زوجه به‌شرح صفحه 60 پرونده و داور زوج به‌شرح صفحه 46 پرونده نظریه خود را اعلام کرده‌اند. شعبه 255 دادگاه خانواده تهران به‌موجب رأی شماره 846ـ28/5/1391 در خصوص دعوی خواهان به‌شرح فوق با توجه به محتویات پرونده و ملاحظه نظریه داوران و عدم توفیق در رفع اختلاف دعوی خواهان را مقرون به صحت دانسته و گواهی عدم امکان سازش زوجین را جهت اجرای صیغه طلاق خلع (با توجه به بذل کل مهر و اینکه در مورد جهازیه و نفقه معوقه و اجرت‌المثل ایام زوجیت و سایر حقوق مالی زوجه ادعایی ندارد) با رعایت مقررات شرعی و قانونی در یکی از دفاتر رسمی ثبت طلاق صادر و اعلام نموده مدت اعتبار گواهی سه ماه از تاریخ ابلاغ رأی می‌باشد. آقای ح.ع. با وکالت آقای ص.الف. نسبت به دادنامه یاد شده تجدیدنظرخواهی به‌عمل آورده است که پس از پاسخ وکیل تجدیدنظرخوانده شعبه 30 دادگاه تجدیدنظر استان تهران در وقت فوق‌العاده تشکیل و به‌موجب رأی شماره 1552ـ24/8/1391 تجدیدنظرخواهی را وارد و رأی دادگاه را مخدوش و مغایر با موازین شرعی و قانونی دانسته است با این استدلال که 1 ـ دعوی زوجه به خواسته طلاق به‌لحاظ عسر و حرج ناشی از سوء رفتار زوج سابقاً مطرح و محکوم به بطلان اعلام شده است به همین علت خواهان در دادخواست خود قید کرده خواسته‌اش حکم طلاق به‌لحاظ عسر و حرج نیست بلکه اجازه صیغه طلاق و ثبت آن را به استناد ماده 1119 قانون مدنی نموده است. با وصف مذکور در صدور گواهی عدم امکان سازش به ماده 1129 و 1130 قانون مدنی استناد شده است که خارج از خواسته خواهان و خلاف قانون و مندرجات پرونده است زیرا علاوه بر اینکه زوجه و وکیل وی در این پرونده مدعی ترک نفقه موضوع ماده 1129 و عسر و حرج موضوع ماده 1130 قانون مدنی نشده‌اند دلیلی بر انطباق دعوا با مواد مذکور اقامه نشده است 2 ـ هرگاه دادگاه تخلف زوج از شرط ضمن‌عقد را محرز بداند، نباید به گواهی عدم امکان سازش اکتفا نماید بلکه باید با استناد به شرط مذکور به زوجه اجازه دهد با مراجعه به یکی از دفاتر رسمی ثبت طلاق و انتخاب نوع طلاق به وکالت از طرف زوج با حق توکیل غیر نسبت به قبول بذل و اجرای صیغه طلاق و ثبت آن اقدام نماید در رأی تجدیدنظرخواسته از این امر غفلت شده است 3 ـ با اینکه وکیل زوجه در دادخواست بدوی و جلسات دادرسی و لوایح تقدیمی به صراحت و اصرار اعلام کرده که خواسته موکله‌اش طلاق به استناد ماده 1119 قانون مدنی ناظر به شرط ضمن‌عقد مندرج در عقدنامه می‌باشد [و] مشخص نکرده که زوج از کدام یک از بندهای 12 گانه شرط مذکور تخلف کرده است ولی با توجه به مجموع اظهارات او منظور او ظاهراً بند 2 شرط ب می‌باشد یعنی سوء رفتار مستمر زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل نموده باشد؛ اگر منظور این باشد ادعا بلادلیل بوده با اشکال مواجه است زیرا این امر مطابق بند 4 تبصره الحاقی به ماده 1130 قانون مدنی یکی از موجبات عسر و حرج است و حال آنکه عسر و حرج ناشی از سوء رفتار زوج در رأی سابق‌الصدور رد شده است در واقع سوء رفتار مستمر زوج به اثبات نرسیده است 4 ـ قرائن و شواهدی که بشود از آن تخلف زوج از شرط ب مندرج در عقدنامه از جمله بند 2 شرط مذکور را احراز نمود، در پرونده وجود ندارد لذا دادگاه با استدلال فوق رأی تجدیدنظرخواسته را نقض و حکم به بطلان دعوا صادر کرده است. خانم الف.ط. با وکالت آقای م.م. نسبت به دادنامه یاد شده فرجام‌خواهی به‌عمل آورده است که پس از پاسخ وکیل فرجام‌خوانده پرونده به دیوان‌عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع شده است لایحه اعتراضییه به هنگام شور قرائت می‌شود. 

رای دیوان

فرجام‌خواهی، وارد و پرونده دارای نواقص تحقیقاتی به‌شرح زیر است: 1ـ خواسته صراحتاً‌ صدور گواهی عدم امکان سازش از طریق اعمال وکالت مستند به بند ب از شروط ضمن‌عقد قید شده و دادگاه بدوی نیز با استناد به ماده 1119 قانون مدنی و مواد دیگر گواهی عدم امکان سازش به‌لحاظ سوء رفتار زوج و احراز آن حسب گواهی گواهان را صادر کرده است. قید مواد 1129 و 1130 قانون مدنی زاید بوده و دادگاه تجدیدنظر با وجود اختیارات قانونی می‌توانسته نسبت به حذف آن اقدام و رأی مقتضی صادر نماید. 2ـ بر خلاف استدلال دادگاه تجدیدنظر عسر و حرج ناشی از سوء رفتار زوج نسبت به زوجه به‌موجب بند 4 ماده 1130 قانون مدنی با فرض رسیدگی سابق با توجه به اینکه وقوع عسر و حرج امر حادثی است موضوع را شامل اعتبار امر مختومه نمی‌نماید. 3ـ با توجه به رسیدگی دادگاه بدوی و انجام تحقیق از گواهان و دلایل متعدد مبنی بر سوء رفتار زوج اگر با وصف بذل کلیه مهریه زوجه، که دلیل قوی بر سوء رفتار زوج به‌نحوی که ادامه زندگی مشترک برای زوجه را غیر ممکن نموده است می‌باشد، برای دادگاه تجدیدنظر اقناع وجدانی ایجاد نکرده است ضرورت داشته دادگاه با تعیین وقت رسیدگی و استماع اظهارات زوجین در مورد سوء رفتار زوج با زوجه و تحقیق از فرزندان مشترک که بیش از هر فرد دیگری از نزدیک در مورد روابط والدین خود اطلاع دارند و نیز انجام تحقیقات از کسان و بستگان زوجین در مورد رفتار زوج با زوجه و شغل و ممر درآمد او از طریق مددکار اجتماعی مجتمع قضایی پس از تکمیل تحقیقات مبادرت به‌ صدور رأی نماید لذا بنا به‌ مراتب فوق و به استناد بند الف ماده 401 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی، رأی فرجام‌خواسته را به‌لحاظ نقص تحقیقات نقض و پرونده را جهت رسیدگی مجدد به شعبه سی‌ام دادگاه محترم تجدیدنظراستان تهران ارجاع می‌نماید. 
رئیس شعبه 12 دیوان‌عالی کشور ـ مستشار
طیبی ـ اسلامی

توضیح: نمونه رای های منتشر شده در دادراه اعم از نمونه رای بدوی، نمونه رای تجدید نظر و نمونه رای دیوان عموما از نمونه رای های منتشر شده از سوی قوه قضائیه و مراکز و پژوهشگاه های وابسته به قوه قضائیه برگرفته شده است.