نحوه صدور گواهی‌‌های مرتبط با احوال شخصیه
آن چه در این مقاله خواهید خواند:
در ابتدای این مقاله از ضرورت ثبت احوال انسان و تاثیر آن در اعمال و وقایع حقوقی گفته می شود. در ادامه وظایف سازمان ثبت احوال توضیح داده می شود و به مهلت های قانونی ثبت ولادت و اعلام و ثبت فوت اشاره می شود. همچنین در مورد دادگاه صالح رسیدگی به تغییر تاریخ تولد و عناوین دعاوی مربوط به تغییر تاریخ تولد توضیح داده می شود. نویسنده در ادامه از شرایط و اهداف طرح دعاوی ابطال شناسنامه، تصحیح شناسنامه و تفاوت های این دو بحث می کند. همچنین در مورد اشتباه مامور ثبت در درج مندرجات شناسنامه، چگونگی تصحیح اشتباهات و وظایف هیات حل اختلاف اداره ثبت و مرجع صالح برای شکایت از این تصمیمات توضیح می دهد. و در پایان نویسنده به وظایف دفاتر اسناد رسمی در ثبت و اعلام وقایعی مانند ازدواج، طلاق و رجوع اشاره می کند و همچنین از ممنوعیت افشای این اطلاعات به جز برای صاحب سند و مقامات قضایی و دولتی می گوید. در ادامه متن کامل مقاله را خواهید خواند.
تنها املاک نیستند که ثبت می‌شوند و دارای سند هستند؛ احوال انسان نیز از اولین روزهای تولد او در دفاتر ثبت احوال ثبت می‌شود تا اینکه بعد از مرگ وی شناسنامه او باطل شود. شناسنامه و کارت ملی سند موجودیت اشخاص هستند و تاثیر زیادی در اعمال و وقایع حقوقی انسان دارند. تاریخ، جنسیت و مندرجات شناسنامه در امکان اقامه دعوا، قرارداد بستن، ازدواج و… تاثیر دارد به همین دلیل در صورتی که ایراد کوچکی در یکی از مندرجات شناسنامه باشد، پیامدهای بزرگی خواهد داشت. هیچ شخصی نمی‌تواند مستقلا این ایرادات را برطرف کند چراکه در این صورت متهم به جعل در سند رسمی خواهد شد. اصلاح این اشتباهات باید از مراجع صالح درخواست شود.
آشنایی با وظایف ثبت احوال
قبل از آنکه وارد بحث شویم بهتر است با وظایف سازمانی که وظیفه ایجاد همه اسناد هویتی مربوط به اشخصاص را به عهده دارد، آشنا شوید.
در کشور ما سازمان ثبت احوال متولی گردآوری چهار دسته اطلاعات اصلی جمعیتی شامل ثبت تولد (ولادت)، ثبت مرگ، ثبت ازدواج و ثبت طلاق است. بر اساس مصوبه سال ۱۳۶۳ مجلس شورای اسلامی، وظایف سازمان به شرح زیر است: ثبت تولد و صدور شناسنامه برای نوزادان؛ ثبت مرگ وصدور گواهی وفات؛ تعویض شناسنامه و ثبت ازدواج و طلاق و نقل تحولات؛ صدور گواهی ولادت برای شهروندان خارجه، تنظیم دفاتر ثبت کل وقایع و نام خانوادگی و تهیه آمارهای جمعیتی.
ثبت ولادت
اشخاصي كه مي‌توانند براي كودك تقاضاي شناسنامه کنند شامل پدر يا جد پدري؛ مادر در صورت غيبت پدر؛ وصي، قيم و امين؛ اشخاصي كه قانوناً عهده‌دار نگهداري طفل هستند؛ متصدي يا نماينده موسسه‌اي كه طفل به آنجا سپرده شده است؛ صاحب واقعه كه سن او از 18 سال تمام به بالا باشد، می‌شود.
ولادت هر طفل در ايران اعم از اينكه پدر و مادر ايراني يا خارجي باشند بايد ظرف مدت 15 روز از تاريخ ولادت به اداره ثبت احوال و ولادت اطفال ايراني مقيم كشورهاي خارجي به كنسولگري محل اقامت یا به نزديكترين كنسولگري اعلام شود و پس از اعلام ولادت اگر طفل ايراني باشد، شناسنامه‌اي با مشخصات وي صادر و تحويل پدر و مادرش مي‌شود و در صورت خارجي بودن طفل گواهي ولادت صادر و تحويل والدين كودك می‌شود.
هر شناسنامه‌اي داراي يك شماره مخصوص خواهد بود كه شماره شناسنامه شخص صاحب شناسنامه است و اين شماره بايد در همه مدارك مربوط به ثبت احوال وي قيد شود. ثبت ولادت يا به گواهي پزشك يا ماماي رسمي يا به تصديق موسسه‌اي كه كودك در آنجا متولد شده يا شهادت دو شاهد انجام خواهد شد .
ثبت وفات
وفات هر شخصی اعم از ايراني و خارجي و همچنين ولادت طفلي كه مرده به دنيا آمده است بايد بلافاصله به اداره ثبت احوال اعلام شود و مراتب فوق در مورد ايرانيان مقيم خارج به نزديكترين كنسولگری اعلام مي‌شود و گواهی فوت به هر كس كه متقاضي باشد تسليم مي‌شود. فوت بايد به گواهي پزشك يا دو نفر شاهد باشد و مهلت اعلام فوت برای اخذ گواهي 10 روز از تاريخ فوت است. فوت غایب مفقود‌الاثر برای صدور گواهي فوت، با حكم قطعي موت فرضی صادره از دادگاه صورت می‌گیرد.
دادگاه صالح رسيدگي به تغيير تاريخ تولد
اگر در مورد تاریخ تولدی که در شناسنامه درج شده است، اعتراضی وجود داشته باشد، حل اعتراض برعهده دادگاه‌های عمومی محل صدور شناسنامه است. دعاوی مربوط به تغيير تاريخ تولد مندرج در شناسنامه تحت دو عنوان مطرح و مورد رسيدگي قرار مي‌‌گيرد: 1. ابطال شناسنامه 2. تصحيح شناسنامه.
دعواي ابطال شناسنامه زمانی مطرح می‌شود که مثلا خواهان مدعي باشد، شناسنامه متعلق به او نیست بلکه متعلق به خواهر يا برادر متوفي او است یعنی بعد از فوت خواهر یا برادر، والدين وی شناسنامه را باطل نكرده و آن را پس از تولدش به او اختصاص داده‌اند؛ در نتيجه سن واقعي او با سن مندرج در شناسنامه متفاوت است و تقاضای وی در دادخواست ابطال شناسنامه فعلي و صدور شناسنامه‌ای جديد با مشخصات واقعي است. اما در دعواي تصحيح شناسنامه متقاضي مدعي است كه شناسنامه متعلق به خودش است ولي بر اثر اشتباه مامور ثبت، سن واقعي او در شناسنامه قيد نشده است. هدف از طرف دعوا برای تغییر تاریخ تولد، معمولا استخدام، ادامه تحصيل يا شركت در مسابقات ورزشي و در مورد بانوان ازدواج است. واقعيت امر آن است كه طرح اين نوع دعاوی جز در موارد ضروري و اضطراری صحيح نبوده و موجب تزلزل اسناد رسمي از جمله اسناد سجلي مي‌شود، بنابراین براي جلوگيری از طرح بي‌رويه اين‌گونه دعاوي «قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی و جلوگيری از تزلزل آنها» در سال 67 تصويب شد. به موجب اين قانون صاحب شناسنامه فقط يك‌بار در طول عمر خود و آن‌هم در صورتي كه اختلاف سن واقعی وی با سن مندرج در شناسنامه بيشتر از پنج سال باشد و كميسيون متشكله نيز آن را تاييد کند، می تواند شناسنامه خود را اصلاح کند.
سازمان متولی صدور شناسنامه
سازمان ثبت احوال كه زير مجموعه وزارت كشور است موظف به ثبت وقايع حياتي هر فرد اعم از ولادت، ازدواج، طلاق، رجوع، بذل مدت و وفات است. صدور شناسنامه و تسليم آن به متقاضي نیز در ردیف وظایف این سازمان قرار دارد.
رفع اشتباه ناشی از تحریر شناسنامه
چنانچه بر اثر اشتباه مامور ثبت احوال، در مندرجات شناسنامه اشتباهی رخ دهد مثل جابه‌جا شدن یک نقطه یا از قلم افتادن یک کنگره (دندانه)، خود شخص حق ندارد آن را تصحیح کند بلکه باید به هیات حل اختلاف اداره ثبت مراجعه کند. در مقر هر اداره ثبت احوال، هیاتي به نام هیات حل اختلاف تشكيل می‌شود كه به امور زير رسيدگي مي‌كند:
– تصحيح اشتباهات مندرج در دفاتر ثبت كل
– ابطال اسناد و شناسنامه‌هایی كه بيگانگان مورد استفاده قرار داده‌اند.
– رفع اشتباهات ناشی از تحرير ضمن ثبت وقايع
– ابطال اسناد مكرر و يا موهوم و تصحيح اشتباه در ثبت جنس صاحب سند و تغيير نام‌های ممنوع
– حذف كلمات زاید، غيرضروری يا ناشی از اشتباه در اسناد سجلی
– تصميماتی که هیات‌های حل اختلاف می‌گیرد، قابل اعتراض است. معترض برای شکایت از این تصمیمات، باید به دادگاه‌های عمومی محل اقامت خواهان برود. رايی که از دادگاه در نتیجه این اعتراض صادر می‌شود نیز قابل تجدیدنظرخواهی است. چنانچه شناسنامه در خارج از كشور صادر يا در ايران صادر و صاحب شناسنامه مقيم خارج از كشور باشد رسيدگي به دعواي مطروحه در دادگاه عمومي تهران به عمل مي‌آيد.
ثبت ازدواج و طلاق
صاحبان دفاتر اسناد رسمي مكلفند وقايع ازدواج و طلاق و رجوع را در دفاتر خود ثبت و مراتب را به اداره ثبت احوال محل اطلاع دهند. اين وظيفه در خارج از كشور به عهده نزديكترين كنسولگری است. اداره ثبت مكلف است همه وقايع ازدواج و طلاق و رجوع و بذل مدت و فسخ نكاح و تعدد زوجات را در دفاتر مخصوصی منعكس و سپس به شناسنامه انتقال دهد. باید بدانید که ازدواج و طلاق غير مدخوله در شناسنامه المثني درج نخواهد شد. افشای این اطلاعات نیز در دفاتر ثبت احوال جز برای صاحب سند و مقامات قضايی و دولتی ممنوع است.
برگرفته از روزنامه حمایت (تاریخ انتشار 1393/1/24)