رای وحدت رویه 3561 – 1342/12/26

خلاصه رای: مستفاد از صرف عبارت نسلاً بعد نسل در مورد وقف، تولیت و وصایت ترتیب است نه تشریک (به این معنی که هرگاه یکی از نسل موجود با داشتن فرزند فوت شود. فرزند او با باقیماندگان نسل در انتفاع از وقف یا در امر تولیت و وصایت نمی تواند شرکت کند و تا زمانی که چند نفر و حتی یک نفر از نسل مقدم وجود داشته باشد نوبت به نسل بعد نخواهد رسید.)

حكم شماره 3561-1342/12/26

در مورد استنباط از عبارت «نسلا بعد نسل» مذكور در بعضی وقف نامه ها و وصیت نامه ها رویه های مختلفی در شعب دیوان عالی كشور اتخاذ گردیده و دادستان كل به شرح زیر طرح موضوع را در هیئت عمومی دیوان عالی كشور درخواست نموده است:

«به حكایت پرونده های 6/468 و 1/1479 و 15/3154 راجع به استنباط از عبارت «نسلاً بعد نسل» مذكور در بعضی وقف نامه ها و وصیت نامه ها بین شعب اول و ششم از یك طرف و شعبه دهم دیوان عالی كشور از طرف دیگر رویه مختلف اتخاذ گردیده به این طریق كه شعب 1 و 6 رعایت طبقات هر نسلی را لازم دانسته و شعبه دهم لازم ندیده كه طبقه منقرض گردد تا نوبت به طبقه بعدی برسد، بلكه اظهار عقیده نموده است كه مقصود از عبارت نسلاً بعد نسل این است كه اگر مثلاً اولاد ذكور متولی یا ناظر و یا وصی بوده بعد از فوتش فرزند او همان سمت را پیدا می كند نه برادرش.

الف) شعبه اول در تاریخ 28/6/8 چنین بیان عقیده نموده است: بر طبق وقف نامه استنادی كه تولیت موقوفه مورد بحث با اولاد ذكور واقف نسلاً بعد نسل قرار داده شده.

با وجود طبقه اعلی طبقه بعد متولی نخواهند بود ، مگر اینكه قرینه خلافی در بین باشد چون دادگاه جمله نسلاً بعد نسل را دلیل شركت طبقات در تولیت دانسته و این معنی بر خلفا مستنبط از وقفنامه است حكم فرجام خواسته شكسته می شود .

ب) شبعه ششم دیوان عالی كشور در تاریخ 28/11/11 چنین رأی داده است :

به موجب وقفنامه امر نظارت پس از فوت ناظر منقرض با اولاد او نسلاً بعد نسل كه دلالت بر ترتیب دارد ، مقرر گردیده و با بودن عمو ، برادرزاده ، كه هر دو نسل ناظر باشند، شركت ندارد و در این مورد، دادگاه بر خلاف مدلول وقف نامه با بودن عمو نظارت را با برادر زاده تشخیص داد كه بر خلاف مدلول وقف نامه است و حكم شكسته می شود .

ج ) شعبه دهم دیوان عالی كشور در تاریخ 41/6/26 چنین اظهار نظر نموده است : چون ظاهر مفاد وصیت نامه این است كه محمد حسن وصی منصوص، حاج محمد علی ناظر را كه یكی دیگر از اولاد موصی است وصی بعد از خود قرار دهد و وصایت در اعقاب وصی مزبور نسلاً بعد نسل قرار گیرد و مستفاد از عبارت نسلاً بعد نسل سلسله طولی اولاد حاجی محمد علی می باشد و اختیار تعیین وصی نیز منحصراً برای وصی منصوص بوده بالنتیجه حكم فرجام خواسته برخلاف مفاد وصیت نامه است و نقض می شود.

كه چون به شرح مذكور در بالا درخصوص استنباط از عبارت « نسلاً بعد نسل » از شعب دیوان عالی كشور رویه های مختلف اتخاذ شده است به تجویز قانون وحدت رویه قضایی مصوب تیرماه 1328 تقاضای بررسی موضوع مختلف فیه را دارد تا نسبت به آن اتخاذ نظر فرمایند» .

موضوع مختلف فیه در هیئت عمومی دیوان عالی كشور طرح گردیده و به شرح زیر رأی داده اند :

«نظر به آراء صادره از شعب اول و ششم دیوان عالی كشور از یك طرف و شعبه دهم دیوان مزبور از طرف دیگر از حیث اختلاف در مقتضای عبارت نسلاً بعد نسل مندرج در وقت نامه ها و وصیت نامه ها كه موضوع از لحاظ قانون مربوط به وحدت رویه در هیئت عمومی دیوان عالی كشور مطرح و چنین رأی داده می شود: مستفاد از صرف عبارت نسلاً بعد نسل در مورد وقف و تولیت و وصایت ترتیب است نه تشریك از این قرار كه هرگاه یكی از نسل موجود با داشتن فرزند فوت شود فرزند او با باقیماندگان نسل در انتفاع از مورد وقف یا در امر تولیت و وصایت نمی تواند شركت نماید و مادام كه چند نفر حتی یك نفر هم از نسل مقدم وجود داشته باشد نوبت به نسل بعد نخواهد رسید و همچنین است در مورد عبارت طبقتاً بعد طبقه و بنابراین رأی شعبه اول و ششم موضوعاً صحیح است و این رأی به موجب ماده واحده قانون وحدت رویه مصوب تیرماه 1328 در نظائر مورد متبع و لازم الاجرا است.»