اجرت المثل حقی برای زنان خانه دار

یکی از حقوق ويژه اسلام برای زنان اين است که هيچ مردی نمي تواند تا وقتي تمامی حق و حقوق همسرش را پرداخت نکرده او را طلاق دهد. اجرت المثل نيز يکی از همان حقوق ويژه ای است که شرع و قانون برای زنان در نظر گرفته و در واقع اجرت المثل بحثی شرعی است.

در اسلام زن وظايف خاصي در زندگی زناشويی دارد که توسط قانون و شرع برشمرده شده است. اين وظايف شامل تمکين عام و تمکين خاص است.

مطابق قانون به محض ازدواج، ميان زوجين وظايف و تکاليفی برقرار می شود که آنها بايد نسبت به يکديگر آن را انجام دهند.

تمکين عام به معنی حضور زن در زندگي مشترک و عمل به وظايفی است که شرع و قانون تعيين کرده است. مثلا زن شرعا نمی تواند بدون اجازه همسرش از خانه خارج شود. ادامه تحصيل و کار کردن زن در خارج از منزل نيز بايد با اجازه شوهر باشد، هرچند در حال حاضر بسياری از زنان اين حقوق را در عقدنامه دريافت مي کنند.

تمکين خاص به معنی عمل کردن زن به وظايف زناشويی است. حال اگر زن در طول زندگي مشترک و در خانه همسر خود کاری بجز اين موارد را به دستور شوهر انجام دهد، مستحق پاداشی است که به آن اجرت المثل گفته مي شود.

پايگاه اجتماعی، شغل پدر، محل زندگي در زمان مجردی و تحصيلات در زمان تجرد و بعد از ازدواج نیز در افزايش ميزان اجرت المثل تاثير قابل توجهی دارد.

نکته جالب اين که زناني که فقط خانه دار هستند در زمان کارشناسي اجرت المثل رقم های بهتری دريافت مي کنند. تعداد فرزندان نيز از موارد موثر در کارشناسي اجرت المثل است. اگر مادری فرزند خود را از شير خود تغذيه کرده باشد نيز مشمول دريافت اجرت المثل بيشتری است. اين که زني هنگام ازدواج، فرزند يا فرزندان قبلي همسرش از زن سابقش را نيز بزرگ کند، باز هم سبب افزايش ميزان اجرت المثل زن مي شود. ممکن است مردی بخشی از ايام زندگي خود را در ماموريت کاری خارج از کشور يا مثلا زندان گذرانده باشد. اين مساله نيز در کاهش يا افزايش اجرت المثل موثر است. معمولا برای ايام عقد و زماني که زن در خانه پدرش است و با همسرش دچار مشکل مي شود اجرت المثلی تعلق نمی گيرد.

شرایط تعلق اجرت‌المثل کدام است؟

باید توجه داشت که اجرت‌المثل در طول شرط مالی ضمن عقد در مورد کارهای زوجه در امر خانه‌داری و نیز در طول اجرت‌المسمی است. یعنی اگر زوجه در امور خانه‌داری، شرط ضمن عقد داشته باشد، نوبت به اجرت‌المثل نمی‌رسد.

زوجه نباید قصد تبرع داشته باشد؛ چرا که اگر در انجام کارهای خانه‌داری از ابتدا قصد و نیت تبرع و به اصطلاح رایگان داشته باشد، نمی‌تواند اجرت‌المثل ایام زوجیت را بگیرد.

درخواست طلاق نباید از سوی زوجه باشد و لازم است که شوهر قصد طلاق داشته باشد. البته اگر تقاضای طلاق که از سوی زوج شده است، ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار زوجه باشد، در این صورت نیز اجرت‌المثل به او تعلق نمی‌گیرد. چنانچه زوجه کارهایی را که شرعا بر عهده وی نبوده، به دستور زوج و با نداشتن قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت‌المثل کارهای انجام‌ گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می‌کند.

طلاق از سوی زوجه نباشد

برای تقاضای اجرت المثل ایام زوجیت باید شوهر تقاضای طلاق کند. حتی در یک فرض در صورتی که طلاق از سوی زوج باشد باز هم زن نمی تواند در خواست اجرت المثل ایام زوجیت کند و آن وقتی است که در خواست طلاق از سوی شوهر ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق رفتار زوجه باشد. در این صورت نیز اجرت المثل تعلق نمی گیرد.

شرایط ماده 336 قانون مدنی

تبصره ماده 336 قانون مدنی هم شرایط زیر را بیان کرده است که در صورت تحقق همه آنها زن می تواند از شوهر خود مطالبه اجرت المثل کند.

الف: کار شرعا به عهده زن نبوده باشد.

ب: عرفا برای آن کار اجرت المثل باشد.

ج: کارها به دستور زوج انجام شده باشد.

د: زن با عدم قصد تبرع آن کارها را انجام داده باشد.

مستند قانونی: ماده 29 قانون حمایت خانواده مصوب 1392: ((دادگاه ضمن رای خود با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج، تکلیف… اجرت المثل ایام زوجیت طرفین مطابق تبصره ماده (336) قانون مدنی را تعیین می کند…)) بنابراین بر خلاف قانون سابق لازم نیست در خواست جداگانه ای برای مطالبه اجرت المثل داده شود زن زمانی که با درخواست طلاق مواجه می شود، می تواند در دفاع از خود بگوید به دلایلی موافق با این طلاق هستم یا نیستم که این مبحث دیگری است اما همین جا در پرونده طلاق می تواند بگوید من اجرت المثل ایام زوجیت خودم را هم می خواهم.

تفاوت ماده 336 قانون مدنی و ماده 29 قانون حمایت خانواده: در مورد ماده 336 زوجه حتی در زمان زوجیت بدون این که بخواهد جدا شود، می تواند تقاضا کند که اجرت المثل کارهای او پرداخت شود اما در ماده 29 که تازه تصویب شده است این موضوع فقط به زمان طلاق است و دادخواست جداگانه ای را هم نمی خواهد.

برگرفته از خبرگزاری میزان (تاریخ انتشار 1394/5/24)