ابطال مصوبه مورخ 30/4/1381 شورای عالی هواپیمائی کشوری در خصوص آزادسازی نرخ حمل ونقل هوائی مسافر و بار.

ابطال مصوبه مورخ 30/4/1381 شورای عالی هواپیمائی کشوری در خصوص آزادسازی نرخ حمل ونقل هوائی مسافر و بار.

این دادنامه به منظور رسیدگی به طرح دعوی سازمان بازرسی کل کشور. با خواسته ابطال مصوبه مورخ 30/4/1381 شورای عالی هواپیمائی کشوری در خصوص آزادسازی نرخ حمل ونقل هوائی مسافر و بار. از سوی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با مشخصات پرونده، گردش کار و رأی زیر صادر شده است:

کلاسه پرونده : 200/82

شاکی : سازمان بازرسی کل کشور.

تاریخ رأی: يکشنبه 8 تير 1382

شماره دادنامه :

مقدمه:
معاون امور اقتصادی و زیربنائی سازمان بازرسی کل کشور طی نامه شماره 7850/4 مورخ 28/3/1382 اعلام داشته‎اند، به پیوست گزارش گروه بازرسی وزارت راه و ترابری با موضوع بررسی مصوبه مورخ 30/4/1381 شورای عالی هواپیمائی کشوری در زمینه آزادسازی نرخ حمل ونقل هوائی مسافر و بار ارسال می‎گردد. در گزارش مذکور ضمن تبیین اختیارات شورای عالی هواپیمائی کشوری در خصوص تعیین و تصویب نرخ حمل و نقل هوائی، آزادسازی نرخ، خارج از حدود قانون شورای مذکور استدلال گردیده و نیز مصوبه مذکور بدون رعایت مدلول ماده 5 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تصویب شده و موجب افزایش نرخ 30 % کف قیمت حمل و نقل هوائی مسافر و بار در شرکتهای دولتی گردیده و قابل ابطال در دیوان عدالت اداری است. لذا خواهشمند است در اجرای تبصره ماده 2 قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور موضوع در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری رسیدگی و نسبت به ابطال آن اقدام نمایند.
در قسمتهائی از گزارش گروه بازرسی وزارت راه و ترابری آمده است، شورای هواپیمائی کشوری در هشتاد و هشتمین جلسه مورخ 30/4/1381 به اتفاق نظر اتخاذ تصمیم نمود «قیمت بلیط پروازهای داخلی، به صورت شناور و بر اساس عرضه و تقاضا در بازار تعیین گردیده و قیمت کف بلیط برای یک صندلی پرواز (بدون محاسبه تمامی عوارض تعیین شده قانونی) 000/180 ریال اعلام می‎گردد سازمان هواپیمائی کشوری، نقاط کم درآمد و کم پرواز را دقیقاً مورد حمایت قرارداده و شرکتهای هواپیمائی در این زمینه همکاری لازم را بعمل خواهند آورد.» سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولید کنندگان طی نامه شماره 19298/1/370 مورخ 30/7/1381 نظر کاشناسی سازمان مبنی بر مخالفت با افزایش بیش از 10% را به جهت آثار روانی و تورمی اعلام نموده است. پس از تنفیذ مصوبه هشتاد و هشتمین جلسه شورای عالی توسط وزیر راه و ترابری ریاست سازمان هواپیمائی کشوری طی نامه شماره 8262/100/150 مورخ 1/10/1381 افزایش نرخ تصویبی را به شرکتهای هواپیمائی ابلاغ می‎نماید.
شورای عالی هواپیمائی کشوری قطع نظر از داشتن یا نداشتن صلاحیت تعیین و تصویب نرخ حمل و نقل هوائی بار و مسافر شرکتهای هواپیمائی غیر دولتی، فاقد رویه و آیین‎نامه مدون و مصوب جهت تعیین نرخ خدمات حمل ونقل هوائی که مبین وجود چارچوب و ضوابط قانونمند منطبق با سیاستهای کلی دولت و شرایط اقتصادی کشور و وضعیت مالی شهروندان باشد بوده و افزایش نرخ اخیر در خصوص بلیط شرکتهای هواپیمائی غیر دولتی صرفنظر از تناسب و یا عدم تناسب آن با وضعیت مالی شرکتهای هواپیمائی مبحوث‎عنه و شهروندان ایرانی و سیاستهای عمومی دولت در امور اقتصادی و … موجب چند نرخه شدن بهای حمل و نقل هوائی مسافر که بدون تردید دارای تبعات منفی متعدد و مغایر با سیاستهای عمومی دولت در زمینه یکسان سازی (تک نرخ شدن) ارزش کالا و خدمات حتی ارزی می‎باشد بوده و اتخاذ تصمیمات مصوبه در آن قابل دفاع و برخوردار از مبانی کارشناسی شده فراگیر و مدبرانه نمی‎باشد.
افزایش بلیط هواپیما بر اساس توجیهات افزایش قیمت سوخت و نرخ ارز و رشد تورم در سال جاری فاقد جهات قانونی است. همچنین قبل از هرگونه اقدام به افزایش قیمت کالا و خدمات، بدواً روشهائی که با حذف علل و عوامل گرانی و یا کاهش تأثیر آنها و زدودن موانع تولید، می‎توانند منجر به کاهش هزینه مربوطه شوند به همراه میزان تأثیر هر یک از آنها در قیمت تمام شده واحد تولید کننده محاسبه و مورد ارزیابی قرار گرفته سپس در صورت عدم کفایت اقدامات مثبت و پیشگیرانه در این زمینه، آخرین راه حل منفی، افزایش قیمت مورد توجه و اتخاذ تصمیم قرار می‎گیرد که متاسفانه در تصمیم‎گیری اخیر عوامل زیرین که می‎توانند در امر حذف و کاهش هزینه تولید خدمات ناوگان هوائی کشور منشاء اثرات فراوان باشند مورد توجه قرار نگرفته‎اند. در جریان افزایش نرخ بلیط نه تنها میزان و نحوه اثرات ناشی از افزایش قیمت بلیط هواپیما بر کالا و خدمات پایین دستی مورد توجه قرار نگرفته بلکه در پاره‎ای از موارد به واسطه تکیه برخی از دست اندرکاران امر مبنی بر این نکته که خدمات هواپیمائی از نوع لوکس و غیر ضرور بوده و سهم آن در بخش حمل ونقل کشور ناچیز (5/2%) است توده افراد جامعه به تبع این برداشت نادرست محکوم به عدم استفاده از این فناوری شده‎اند.
با عنایت به اینکه شورای عالی هواپیمائی کشوری فی‎الواقع با تعیین قیمت کف 000/180 ریال به ازای هر ساعت صندلی پرواز و قابلیت افزایش نرخ بلیط به تبع عرضه و تقاضا (بدون تعیین سقف مشخص) مبادرت به آزادسازی نرخ بلیط نموده نه تعیین و تصویب نرخ که این امر خارج از حدود اختیارات قانونی مقرر در بند ج تبصره یک ماده 6 قانون هواپیمائی کشوری که آزادسازی نرخ بلیط جزء آن نیست می‎باشد و لذا عمل شورای عالی خلاف قانون ارزیابی می‎گردد و با توجه به ماده 5 قانون برنامه سوم توسعه افزایش بیش از 10% مشمول شرکتهای هواپیمائی دولتی نمی‎شود، پیشنهاد می‎شود موضوع جهت ابطال مصوبه شورای عالی مذکور به دیوان عدالت اداری ارجاع شود.
وزیر راه و ترابری در پاسخ به شکایت مذکور طی نامه شماره 11/481/م مورخ 4/4/1382 اعلام داشته‎اند،
1ـ عمده استدلال سازمان بازرسی کل کشور در غیر قانونی اعلام نمودن افزایش قیمت بلیط هواپیما، عدم مطابقت آن با ماده 5 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1379 می‎باشد که برابر آن افزایش قیمت کالا و خدمات توسط دستگاهها و شرکتهای دولتی سالیانه بیش از 10% مجاز نمی‎باشد و چون حکم ماده مرقوم در مورد شرکتهای دولتی و شرکتهائی که شمول قانون در مورد آنها مستلزم ذکر نام می‎باشد، محل ابهام بود، لذا قانون استفساریه ماده مرقوم در تاریخ 11/10/1380 تصویب گردید و همانطوری که مفاد استفساریه فوق نشان می‎دهد حکم ماده مرقوم شامل آن دسته از شرکتهای دولتی که دارای قوانین خاص و مستلزم ذکر نام می‎باشد، نبوده و چنین شرکتهائی بر اساس مقررات خاص خود عمل می‎نمایند و شرکت هواپیمائی جمهوری اسلامی ایران بر اساس ماده 8 قانون تأسیس، تابع اساسنامه و آیین‎نامه‎های خاص خود بوده مگر در مواردی که در قانون نامبرده شود و چون در ماده 5 قانون برنامه سوم توسعه، دستگاههائی که شمول قانون در مورد آنها مستلزم ذکر نام است مورد حکم قرار نگرفته‎اند، لذا شرکت هواپیمائی جمهوری اسلامی ایران از نظر تعیین قیمت بلیط هواپیما مشمول محدودیت قانون برنامه سوم توسعه نیست.
2ـ قیمت گذاری کالاها و خدمات تابع نظام تأمین و تعیین قیمت کالاها و خدمات (سبد حمایتی) موضوع تصویب نامه شماره 6954/ت24505 مورخ 22/2/1380 هیأت وزیران می‎باشد که در راستای اهداف قانون برنامه سوم توسعه تصویب گردیده و در این تصویب‎نامه کالاها و خدمات از نظر نظام تعیین قیمت به دو گروه 1- کالاها و خدمات اساسی، حساس و ضروری 2- سایر کالاها و خدمات تقسیم گردیده‎اند. کالاها و خدمات گروه دوم مشمول مصوبه فوق نبوده و بر اساس تصویب نامه شماره 51533/ت/24505هـ مورخ 28/11/1380 هیأت وزیران نیز قیمت گذاری خدمات حمل و نقل به عنوان کالاها و خدمات گروه اول از شمول تصویب نامه مربوط به نظام تامین و تعیین قیمت کالاها و خدمات خارج و قیمت گذاری آن بعهده وزارت راه و ترابری قرار گرفته است.
3ـ شرکتهای هواپیمائی در حال حاضر به دو بخش دولتی و غیر دولتی تقسیم می‎گردند و شرکت هواپیمائی جمهوری اسلامی ایران از جمله شرکتهای دولتی دارای قانون خاص و شرکت خدمات هوائی کشور (آسمان) در شمار شرکتهای غیر دولتی است. چرا که براساس مصوبه شماره 47722/ت27621 مورخ 22/9/1381 هیأت وزیران به صندوق بازنشستگی کشوری واگذار شده و از تاریخ واگذاری از زمره شرکتهای دولتی خارج شده است هر چند مفاد ماده 5 قانون برنامه سوم توسعه صرفاً ناظر به دستگاهها و شرکتهای دولتی بوده و شرکتهای غیر دولتی را شامل نمی‎گردد و شرکتهای اخیر تابع نظام عرضه و تقاضا می‎باشند. با توجه به مراتب فوق از آنجا که اقدام وزارت راه و ترابری در افزایش نرخ بلیط هواپیما مغایرتی با قوانین و مقررات موضوعه ندارد، لذا استدعای رد شکایت سازمان بازرسی کل کشور را دارد.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق به ریاست حجت‎الاسلام‎والمسلمین دری‎نجف‎آبادی و با حضور رؤسای شعب بدوی و رؤسا و مستشاران شعب تجدیدنظر تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رأی می‎نماید.
رأی هیأت عمومی
علاوه بر اینکه تکلیف قانونی شورای عالی هواپیمائی کشوری مبنی بر تعیین و تصویب نرخ حمل و نقل هوائی مسافر و بار در پروازهای داخلی موضوع بند (ج) تبصره یک ماده 6 اصلاحی قانون هواپیمائی کشور مفید لزوم تعیین نرخ معین و مشخص توسط شورای عالی مزبور است. اساساً حکم مقرر در ماده 5 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصرح در عدم جواز افزایش قیمت کالاها و خدمات دستگاهها و شرکتهای دولتی به میزان بیش از 10% نسبت به سال قبل می‎باشد. بنابراین مصوبه مورد اعتراض که قیمت کف بلیط برای یک ساعت صندلی پرواز را 000/180 ریال تعیین نموده و حداکثر آنرا تابع شرایط عرضه و تقاضا قرار داده است، خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات شورای عالی هواپیمائی کشوری تشخیص داده می‎شود و به استناد قسمت دوم ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری ابطال می‎شود.

توضیح: نمونه رای های منتشر شده در دادراه اعم از نمونه رای بدوی، نمونه رای تجدید نظر و نمونه رای دیوان عموما از نمونه رای های منتشر شده از سوی قوه قضائیه و مراکز و پژوهشگاه های وابسته به قوه قضائیه برگرفته شده است.