مقدمه:
شاکی طی دادخواست تقدیمی اعلام داشته است، در طی چند سال اخیر هیأت محترم وزیران به مناسبت‌های مختلف خارج از جدول تعطیلات رسمی کشور روزهایی را تعطیل اعلام می‌نماید، سپس به موجب تصویب‌نامه‌ای آن روز را به‌عنوان مرخصی از ایام مرخصی استحقاقی مستخدمین دولت محاسبه و منظور می‌دارد، نظر به این‌که این اقدام بنا به دلایلی خلاف قانون به نظر می‌رسد درخواست طرح در جلسه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری برای ابطال تصویب‌نامه‌های مورد شکایت را دارد. به موجب مقررات ماده 47 قانون استخدام کشوری و مقررات استخدامی برخی از شرکت‌های دولتی و سازمان‌های عمومی و اجرایی کشور مرخصی سالیانه از مزایای استخدام و جزیی از مابه ازای خدمت مستخدم و از حقوق مسلم وی می‌باشد و تأیید این امر رأی شماره 16 مورخ 15/9/67 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری بوده که استفاده از یک ماه مرخصی را حق مسلک و مکتسب مستخدم دانسته و وی را برای همیشه در استفاده از آن محق اعلام نموده است، و به همین اعتبار در قوانین و عرف اداری از آن به‌عنوان مرخصی استحقاقی اسم برده شده است. استفاده از مرخصی حق شخص مستخدم است و اصولاً اعمال حق باید تحت شرایط خاص از طریق من له الحق صورت بگیرد و الزام و اجبار صاحب حق بر اعمال آن بدون مجوز شرعی و قانونی فاقد مشروعیت است و این مصوبات هیأت محترم دولت در اعلام یک روز کاری به‌عنوان تعطیل و احتساب آن روز به‌عنوان مرخصی استحقاقی مستخدم خلاف مقررات فوق و قرارداد استخدامی و رابطه ناشی از خدمت و اراده آزاد مستخدم در اعمال حق مشروع وی تلقی و مخالف بند 9 اصل 3 و اصول 19- 22- 28- 40 قانون اساسی به نظر می‌رسد و سیاق الفاظ و عبارات مصوبات مذکور نیز در احتساب یک روز به‌عنوان روز تعطیلی در مرخصی سالیانه کارکنان دولت بدون رضایت آنها، مظنه تبعیض ناروا بین آنان و دیگر مشمولان سایر مقررات استخدامی می‌باشد، زیرا سایر مشمولان استخدامی نیز بدون تعرض به ایام مرخصی استحقاقی خود از ایام تعطیلی اعلام نشده استفاده نموده‌اند، بنابراین چون مصوبات هیأت محترم وزیران به شماره‌های 144594/ت/112- 25/12/66 و 1242- 20/1/69 و 96620/ت/805- 12/11/67 و 29710/ت/377 هـ- 14/10/73 خلاف قانون اساسی و قوانین موجد حق و مقررات شرعی به نظر می‌رسد. مطابق ذیل اصل 170 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده 25 قانون تشکیل دیوان عدالت اداری، درخواست طرح موضوع و ابطال مصوبات فوق‌الذکر از طرف هیأت عمومی دیوان عدالت اداری را دارم. مدیر کل حقوقی ریاست جمهوری طی نامه شماره 78303- 23/1/1374 در پاسخ به شکایت مذکور مبادرت به ارسال تصویر نامه شماره 4032- 23/12/73 مدیر کل دفتر حقوقی سازمان امور اداری و استخدامی کشور نموده است. در نامه سازمان امور اداری و استخدامی آمده است، طبق ماده 47 قانون استخدام کشوری، «مستخدمین رسمی دولت سالی یک ماه مرخصی با استفاده از حقوق و فوق‌العاده‌های مربوطه را دارند»، و طبق ماده 50 قانون مزبور «ترتیب تحصیل مرخصی‌های موضوع مواد 47و 48و 49 این قانون به موجب آیین‌نامه‌ای که به تصویب هیأت محترم وزیران می‌رسد معین می‌شود.»، بنابراین طبق مقررات مربوط مرجع تعیین چگونگی استفاده از مرخصی، هیأت محترم مزیران است و با توجه به صلاحیتی که به موجب قانون دارد این اختیار را نیز دارد که آیین‌نامه مربوط را اصلاح کند و همین مرجع با توجه به شرایط خاص در آیین‌نامه تجدیدنظر نموده و روزهای خاصی را روز مرخصی اعلام و معین می‌نماید به نحوی که مستخدم در هر صورت از مرخصی استحقاقی مربوط که طبق قانون 30 روز تعیین شده است استفاده نماید، همچنانکه در ماده 17 آیین‌نامه مرخصی‌ها در مورد مستخدمینی که در رسته آموزشی خدمت می‌کنند تعطیلات فصلی را به‌عنوان مرخصی استحقاقی منظور نموده و ترتیب دیگری برای مرخصی معین نموده است. عنایت دارند قانونگذار کلمه (معین) را برای ترتیب تحصیل مرخصی قید نموده و با توجه به اطلاق آن در تعیین روزهای مربوط توسط هیأت محترم وزیران نیز قیدی موجود نیست، در غیر اینصورت انشاء آیین‌نامه بلاوجه خواهد بود. علیهذا اعلام یک روز مرخصی حسب مصوبه هیأت محترم وزیران که در واقع اصلاحیه مصوبه تلقی می‌شود دقیقاً ناشی از اختیارات و در حدود صلاحیت هیأت وزیران است ضمن آن‌که از این لحاظ از مستخدم تضییع حق نشده و عملاً از 30 روز مرخصی بهره‌مند می‌شود، منتهی مرجع ذی ربط ترتیب دیگری برای مرخصی معین می‌نماید. لازم بذکر است رأی اشاره شده در شکایت شاکی در مورد مستخدمینی است که طبق تبصره ماده 74 قانون استخدام کشوری بازنشسته می‌شوند و ارتباطی به مصوبات مربوط ندارد و مستندی برای موضوع شکایت نمی‌باشد. در خصوص ادعای شاکی مبنی بر مغایرت مصوبات مورد شکایت با موازین شرعی، قائم‌مقام دبیر شورای نگهبان در پاسخ طی نامه شماره 877- 18/7/73 اعلام داشته‌اند، عطف به نامه شماره هـ/73/178-12/6/1374 موضوع در جلسه مورخ 12/7/1374 فقهای محترم شورای نگهبان مطرح شده و تصویب‌نامه‌های اشاره شده در نامه فوق مغایر موازین شرع شناخته نشد.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق به ریاست حجت‌الاسلام و المسلمین اسماعیل فردوسی‌پور و با حضور رؤسای شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رأی می‌نماید.
رای هیات عمومی:
به موجب ماده 47 قانون استخدام کشوری مستخدم رسمی دولت سالی یکماه حق استفاده از مرخصی با استفاده از حقوق و فوق‌العاده‌های مربوطه را دارد، و چون اعمال حق مذکور مستلزم تقاضای مستخدم و علی القاعده متضمن اختیار تعیین تاریخ استفاده از آن با رعایت مقتضیات اداری می‌باشد، و الزام مستخدم به استفاده از حق مذکور در زمان خاص بدون جلب رضایت او موافق اصل اختیار استفاده از حق مقرر در ماده 47 قانون فوق‌الذکر نیست، لذا مصوبه‌های مورد اعتراض در خصوص احتساب تعطیلات مندرج در آنها جزء مرخصی استحقاقی سالانه، خارج از حدود اختیار مندرج در ماده 50 و مخالف قانون تشخیص داده می‌شود، و مستنداً به قسمت دوم ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری ابطال می‌شود.
رئیس هیأت دیوان عدالت اداری
اسماعیل فردوسی‌پور