مقدمه: شاکی به شرح دادخواست تقدیمی اعلام داشته است، پس از فوت مورث اینجانب، مرحوم یوسفعلی بهشتی امندی، جهت برقراری مستمری بیمه و استفاده از مزایای قانونی مربوطه به نماینده صندوق مذکور مراجعه نمودیم کارگزار مربوط پس از استعلام از صندوق و بر اساس جوابیه استعلام که مدلول بخشنامه موضوع شکایت بوده و طی آن شرط دریافت مستمری سپری شدن حداقل یکسال از تاریخ شروع بیمه متوفی و همچنین پرداخت حق بیمه توسط متوفی حداقل 90 روز متصل به تاریخ فوت عنوان گردیده است. فارغ از اینکه در قرارداد بیمه منعقده فیمابین مرحوم مورثان و صندوق بیمه اجتماعی روستائیان و عشایر چنین شرطی که ماهیتاً متضمن مفاد بخشنامه موضوع شکایت بوده و نافی حقوق قانونی باشد، نیامده است. بخشنامه مذکور بنابه جهات ذیل در معرض ابطال قرار دارد، 1- در بخشنامه مذکور جهت دریافت مستمری توسط بازماندگان بیمه شده متوفی شروطی همچون سابقه حق بیمه و غیره بیان شده است اما این موضوع در آیین‎نامه اجرایی قانون صندوق بیمه اجتماعی روستائی و عشایر ذکر شده و نیازمند تصویب هیأت وزیران است در حالی که براساس ماده 18 آیین‎نامه اجرائی صندوق فوق در صورت فوت بیمه شده بازمانده مشمول دریافت مستمری می‎شود یعنی بیمه شده حتی اگر یک روز هم حق بیمه پرداخت کرده باشد، بازمانده برای دریافت مستمری محق می‎باشد. 2- شروط مندرج در بخشنامه مذکور مربوط به ماده 16 آیین‎نامه اجرائی صندوق بوده که مشمول از کارافتادگی غیر ناشی از کار است در حالی که در ماده 18 آیین‎نامه آمده است «در صورت فوت بیمه شده یا دریافت کننده مستمری پیری و از کارافتادگی بازماندگان واجد شرایط از مستمری برخوردار خواهند شد. براین اساس پرداخت مستمری به بازماندگان منوط بـه داشتن حداقل سابقه نمی‎باشد، بـا عنایت بـه اصل 29 قانون اساسی و قانون ساختار نظام جامع رفاه تأمین اجتماعی متقاضی ابطال

بخشنامه 2/85 می‎باشد. مدیرعامل صندوق بیمه اجتماعی روستائیان و عشایر وزارت رفاه و تأمین اجتماعی در پاسخ به شکایت مذکور طی نامه شماره 33489/87 مورخ 16/10/1387 اعلام داشته‎اند، صندوق بیمه اجتماعی روستائیان و عشایر سرپرستان خانوار روستایی و عشایری را با دریافت یک سوم حق بیمه از درآمد اظهاری شخص بیمه شده و دوسوم مابقی به عنوان سهم دولت اقدام به بیمه ایشان به صورت اختیاری می‎نماید. طبق بند 6 ماده 3 قرارداد منعقده با بیمه‎گزار، شرایط و نحوه برقراری مستمری‎های بیمه شده و یا بازماندگان وی طبق مقررات حاکم بر صندوق بیمه اجتماعی روستائیان و عشایر خواهد بود، همچنین در بند 7 ماده یک بیمه شده متعهد گردیده از مزایای صندوق بیمه اجتماعی روستائیان و عشایر به صورت قانونی وتنها برای افراد مشمول استفاده نماید. طبق ماده 80 قانون تأمین اجتماعی مصوب 1354 بازماندگان واجد شرایط بیمه شده متوفی در یکی از این حالات مشمول مستمری بازماندگان خواهند شد. 1- در صورت فوت بیمه شده بازنشسته. 2- در صورت فوت بیمه شده از کارافتاده کلی مستمری بگیر. 3- در صورت فوت بیمه شده‎ای که در ده سال آخر حیات خود حداقل حق بیمه یک سال کار، مشروط به اینکه ظرف آخرین سال حیات حق بیمه 90 روز کار را پرداخت کرده باشد. لازم به ذکر است با توجه به اینکه قبل از مرداد ماه 1384 صندوقی وجود نداشت تا روستائیان و عشایر خود را نزد آن بیمه نمایند و اگر بیمه شده‎ای در مرداد ماه 1384 خود را بیمه نموده و چهار ماه پس از آن فوت می‎نمود بازماندگان وی می‎توانستند ادعا نمایند به دلیل نبود صندوق در قبل از مرداد ماه 1384 بیمه شده نتوانسته خود را بیمه نماید، لذا صندوق تا 1/5/1385 شرط یک سال سابقه را اعمال ننمود ولیکن از تاریخ 1/5/1385 با ابلاغ بخشنامه 2/85 که عملاً تبیین مقررات قانونی مندرج در آیین‎نامه قانونی صندوق و قانون تأمین اجتماعی می‎باشد، نسبت به اعمال تکلیف قانونی شرط یک سال و 90 روز برای برقراری مستمری بازماندگان اقدام نمود و علیرغم فرض آگاهی افراد به قوانین و مقررات، بروشور حاوی مقررات صندوق را به انضمام قرارداد منعقده با بیمه شده به ایشان تحویل نموده، با تاکید بر اینکه بیمه نزد صندوق بیمه اجتماعی روستائیان وعشایر اختیاری بوده و در صورت عدم اعمال قاعده لزوم شرط حداقل یک سال سابقه و بدون برقراری رابطه بیمه شده با صندوق، بیمه شدگان پس از یک دوره پرداخت اقدام به قطع رابطه خود با صندوق نموده و در هر زمانی فوت نمایند، خانواده ایشان

تقاضای برقراری مستمری خواهند نمود به استحضار می‎رساند، تنها در ماده 16 آیین‎نامه صندوق صرفاً از کارافتادگی در اثر حادثه ناشی از کار را از موارد دیگر مانند از کار افتادگی در اثر بیماری یا حادثه غیر ناشی از کار از نظر اعمال شرط یک سال سابقه پرداخت و 90 روز متصل قبل از فوت مستثنی نموده است. لذا، تقاضای رد دادخواست شاکی را دارد. هیأت عمومی دیوان در تاریخ فوق با حضور رؤسا و مستشاران و دادرسان علی‎البدل تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رأی می‎نماید.
رأی هیأت عمومی
به موجب قسمت دوم اصل 170 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده یک و بند یک ماده 19 و مادتین 41 و 42 قانون دیوان عدالت اداری مصوب 1385 تصویب‎نامه‎ها و آیین‎نامه‎ها و سایر مقررات دولتی از جهت مغایرت با احکام شرع یا قانون یا خروج از حدود اختیارات قوه مجریه قابل اعتراض و رسیدگی در هیأت عمومی دیوان است. نظر به مراتب فوق‎الذکر و اینکه اعتراض به مقررات دولتی از حیث مخالفت آنها با آیین‎نامه‎های دولتی قابل رسیدگی در دیوان نیست و اعتراض شاکی نسبت به بخشنامه شماره 2/85 مورخ 1/5/1385 مدیرعامل صندوق بیمه اجتماعی روستائیان و عشایر وزارت رفاه تأمین اجتماعی متضمن اعلام مغایرت آن با مواد خاصی از قانون ساختار نظام جامع و رفاه تأمین اجتماعی نمی‎باشد و بخشنامه مزبور نیز مغایرتی با مدلول اصل 29 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ندارد، بنابراین موردی برای ابطال بخشنامه در حد مورد اعتراض باقی نیست./
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
معاون قضائی دیوان عدالت اداری
رشیدی