کلاهبرداری

یکی از مهم ترین جرایم علیه اموال که در کشور ما نیز به میزان زیادی رخ می دهد، جرم کلاهبرداری است. آنچه این جرم را از بسیاری جرایم متمایز میکند، این بوده که کلاهبردار نه با توسل به خشونت بلکه با استفاده از هوش و ذکاوت خود مال را از مالباخته دریافت میکند. به همین دلیل تعقیب و دستگیری این مجرمان نیز مشکل تر از سایر مجرمان است.

کلاهبرداری را میتوان بدین ترتیب تعریف کرد: « بردن مال دیگری با توسل به وسایل متقلبانه همراه با سوء نیت ». لذا برای اینکه جرمی مشمول عنوان کلاهبرداری بشود باید عناصر خاصی در جرم موجود بوده و در دادگاه نیز اثبات شود که در ادامه به آنها پرداخته خواهد شد.

انجام عملی توسط کلاهبردار

برای اینکه فردی کلاهبردار تلقی شود، لازم است عملی از وی سر زند. صرف اینکه کسی سکوت کرده یا از بیان حقیقت خودداری کند منجر نمیشود که فرد کلاهبردار به معنای کیفری آن باشد. مثلا اگر فروشنده عیب مال را به خریدار اعلام نکند، کلاهبرداری نیست؛ هرچند خریدار بعداً بتواند به دلیل عیب قرارداد را فسخ کند.

متقلبانه بودن وسایل یا عملیات کلاهبردار

در تحقق جرم کلاهبرداری، همین که مال غیر برده شود کافی نیست، بلکه شکلی که مال گرفته میشود باید «متقلبانه» باشد. بنابراین صرف اینکه فرد دروغی گفته باشد، کلاهبرداری نیست. بلکه باید حیله و تقلبی نیز انجام شود. مثلا اگر فروشنده به دروغ بگوید که خودرو مدل بالا است و از این طریق مبلغ بیشتری دریافت کند، این کلاهبرداری نیست. ولی اگر در سند خودرو دست برده و آن را دارای مدلی بالاتر معرفی کرده و از این طریق پول بیشتری از خریدار دریافت کند، این عمل مشمول عنوان کلاهبرداری است.

فریب قربانی

برای تحقق جرم کلاهبرداری، باید وسایل متقلبانه کلاهبردار منتهی به فریب قربانی شود. پس اگر فرد آگاه باشد که طرف مقابل در حال فریب اوست، کلاهبرداری محقق نمیشود. همچنین باید فریب قربانی جرم علت موثر بردن مال باشد.

بردن مال دیگری

در نتیجه کلاهبرداری باید مال فرد دیگری برده شده و کلاهبردار نیز از آن نفع ببرد. پس اگر فرد با جعل کارت پایان خدمت از سربازی معاف شود، مرتکب کلاهبرداری نشده است. همچنین صرف اینکه عمل قربانی جرم، غیر قانونی بوده باعث عدم تحقق کلاهبرداری نیست. پس اگر فردی با ادعای اخذ گذرنامه جعلی مبلغی با حیله از دیگری دریافت کند، مرتکب کلاهبرداری شده است.

سوء نیت کلاهبردار

برای تحقق جرم کلاهبرداری، فرد باید قصد مجرمانه داشته باشد. لذا وی باید با علم به حیله ای که به کار میگیرد، در استفاده از آن عمد داشته باشد. پس اگر در متقلبانه بودن عملی که انجام میدهد تردید داشته یا عمدی نداشته باشد، کلاهبرداری محقق نشده است. تشخیص این موارد نیز از طریق اوضاع و احوال جرم و توسط قاضی انجام میگیرد.

صورت های خاص جرم کلاهبرداری

علاوه بر جرم اصلی کلاهبرداری، جرایم دیگری هستند که شبیه به آن بوده و به طور خاص جرم انگاری شده اند. از آن جمله میتوان به انتقال مال غیر، تبانی برای بردن مال غیر، معرفی مال دیگری به عوض مال خود، تحصیل مال از طریق نامشروع، معامله معارض و کلاهبرداری رایانه ای اشاره کرد.