چه کسانی می‌توانند در جرایم منافی عفت شکایت کنند؟
نظریه مشورتی درباره شاکی در جرایم منافی عفت
در تاریخ 1 بهمن 1403، اداره کل حقوقی قوه قضاییه نظریه مشورتی شماره 7/1403/732 را صادر کرد که به دو پرسش درباره ماده 102 قانون آیین دادرسی کیفری و ماده 637 قانون مجازات اسلامی پاسخ می‌دهد. در این مقاله به زبان ساده این نظریه را بررسی می‌کنیم.
چه کسی می‌تواند در جرایم منافی عفت شاکی باشد؟
طبق قانون، «شاکی» کسی است که از وقوع جرم متضرر شده و درخواست تعقیب مجرم را مطرح می‌کند. در جرایم منافی عفت، افراد زیر می‌توانند شاکی باشند:
شخص مجنی‌علیه (کسی که جرم علیه او اتفاق افتاده)
همسر (زوج یا زوجه) مجنی‌علیه
پدر و مادر مجنی‌علیه
اما برادر، پدربزرگ و مادربزرگ معمولاً شاکی محسوب نمی‌شوند، مگر اینکه هیچ یک از بستگان نزدیک‌تر (پدر، مادر یا همسر) در قید حیات نباشند. در این صورت، قاضی پرونده تشخیص می‌دهد که آیا این افراد می‌توانند شکایت کنند یا نه.
آیا فرد زیر 18 سال می تواند خودش شکایت کند؟
بر اساس قانون مدنی، اگر فردی به سن بلوغ رسیده باشد، می‌تواند درباره مسائل غیرمالی خود تصمیم بگیرد. بنابراین:
اگر مجنی‌علیه زیر 18 سال ولی بالغ باشد، می‌تواند خودش شکایت کند.
اما اگر موضوع شکایت شامل مطالبه دیه یا خسارت مالی باشد، ولی یا قیم او باید اقدام کند، مگر اینکه دادگاه حکم رشد مالی او را صادر کرده باشد.
اگر مجنی‌علیه هنوز به سن بلوغ نرسیده باشد، شکایت باید توسط ولی یا قیم او مطرح شود.
رابطه نامشروع و ماده 637 قانون مجازات اسلامی
ماده 637 قانون مجازات اسلامی دو نوع جرم را مطرح می‌کند:
رابطه نامشروع (که لزوماً تماس فیزیکی ندارد، مثل ارتباطات غیرشرعی)
اعمال منافی عفت غیر از زنا (مثل بوسیدن و در آغوش گرفتن)
هر دو مورد در دسته «جرایم منافی عفت» قرار می‌گیرند و تابع ماده 102 قانون آیین دادرسی کیفری هستند. بنابراین، در رسیدگی به این موارد، مقررات خاصی از جمله لزوم شکایت شاکی خصوصی و محدودیت در افشای جزئیات پرونده رعایت می‌شود.
جمع‌بندی
این نظریه مشورتی به وضوح تعیین می‌کند که چه کسانی در جرایم منافی عفت حق شکایت دارند و وضعیت افراد زیر 18 سال در این زمینه چگونه است. همچنین، مشخص می‌کند که رابطه نامشروع و اعمال منافی عفت تحت شمول مقررات جرایم منافی عفت قرار دارند. رعایت این نکات در دعاوی کیفری، باعث دقت بیشتر در رسیدگی‌های قضایی و حفظ حقوق افراد خواهد شد.
