مفهوم ورود ثالث
ورود ثالث به‌طور کلی زمانی مطرح می‌شود که شخصی غیر از خواهان و خواندهٔ اصلی احساس کند حقوق یا منافعش در دعوای در حال رسیدگی (دعوای اصلی) تحت تأثیر قرار می‌گیرد یا به نحوی با آن مرتبط است. در این شرایط، این شخص می‌تواند با تقدیم دادخواست، به‌عنوان «ثالث» وارد دعوا شود و از حقوق خود دفاع نماید.
- طبق ماده ۱۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، هرگاه شخص ثالثی در موضوع دعوا ذی‌نفع باشد، می‌تواند تا زمانی که دادرسی در جریان است، وارد آن دعوا شود.
- همچنین طبق ماده ۱۳۴، مقررات راجع به تقدیم دادخواست و تشریفات رسیدگی در ورود ثالث (در هر مرحله) تابع مقررات عمومی همان مرحله است؛ یعنی همان قواعدی که برای دعوای اصلی در آن مرحله وجود دارد، درباره ورود ثالث هم اعمال می‌شود.
سؤال: آیا شخص ثالث دیگری (ثالث دوم) می‌تواند به دعوایی که قبلاً ثالث اول وارد آن شده است، وارد شود؟
پاسخ: بله، چنین امکانی وجود دارد. مطابق اطلاق ماده ۱۳۰ و ذیل ماده ۱۳۴ قانون آیین دادرسی مدنی، ورود ثالث دوم در دعوایی که سابقاً ثالث اول وارد آن شده، بلامانع است. چراکه:
- ورود ثالث یک تأسیس حقوقی برای حمایت از منافع کسانی است که دعوای مطرح‌شده ممکن است حقوق آنها را تحت تأثیر قرار دهد.
- همان‌گونه که یک ثالث می‌تواند وارد دعوای اصلی شود، ثالث دیگری نیز می‌تواند وارد همان دعوا شود و بدین‌ترتیب در عمل، «ثالث اول» و «ثالث دوم» هر دو در آن دعوا حضور خواهند داشت
سؤال: اگر وارد ثالث، منظور خود را در دادخواست صریحاً اعلام نکند، آیا قرار عدم استماع دعوا صادر می‌شود یا باید اخطار رفع نقص داد؟
پاسخ: مطابق بخش پایانی ماده ۱۳۰، شخصی که به‌عنوان ثالث وارد دعوا می‌شود باید در دادخواست «منظور خود را صریحاً و به‌طور واضح» اعلام کند. در صورت عدم رعایت این موضوع:
- چنانچه نقص در دادخواست به‌گونه‌ای باشد که دعوا را از تعریف بند ۳ ماده ۵۱ خارج کند، دادگاه طبق ماده ۵۴ قانون آیین دادرسی مدنی قرار رد دادخواست صادر می‌کند یا در صورت امکان، «اخطار رفع نقص» می‌دهد.
- اگر برای مشخص‌شدن دقیق خواسته یا منظور وارد ثالث، نیاز به توضیحات باشد، طبق ماده ۹۵ همان قانون اقدام می‌شود (درخواست توضیح).
- بنابراین در حالت عادی، صرف عدم تصریح روشنِ خواسته وارد ثالث، موجب صدور قرار عدم استماع دعوا نیست، بلکه ابتدا بایستی با اخطار رفع نقص یا اخذ توضیح، موضوع روشن شود.
سؤال: اگر دادخواست ورود ثالث بعد از صدور حکم غیابی (بدون واخواهی) یا بعد از صدور حکم حضوری (بدون تجدیدنظرخواهی) تقدیم شود، دادگاه بدوی چه تصمیمی می‌گیرد؟
پاسخ: اصل مهم این است که دعوای وارد ثالث تنها تا زمانی قابل طرح است که دادرسی دعوای اصلی در جریان باشد. بنابراین اگر رأی غیابی صادر شده و نسبت به آن واخواهی نشده باشد، پرونده مختومه محسوب شده و دیگر دادرسی جریان ندارد. همچنین پس از صدور حکم حضوری و نگذشتن از مهلت یا عدم تقدیم درخواست تجدیدنظر در مهلت قانونی، حکم قطعی شده و دادرسی پایان می‌یابد.
در نتیجه، اگر دادخواست ورود ثالث پس از قطعی شدن حکم (به هر دلیل از جمله عدم واخواهی یا عدم تجدیدنظرخواهی) ارائه شود، دیگر دادگاه درخصوص دعوای اصلی رسیدگی جاری ندارد. لذا دادگاه بدوی قرار عدم استماع دعوای ورود ثالث را صادر خواهد کرد.
نتیجه‌گیری
- امکان ورود چند ثالث در یک دعوا وجود دارد و محدودیتی در این زمینه نیست؛ مشروط بر آنکه همه واردین ثالث و خواهان و خوانده دعوای اصلی در جریان باشند.
- ورود ثالث باید شفاف و صریح باشد و اگر خواسته یا جهت ورود ثالث مبهم باشد، ابتدا باید اخطار رفع نقص یا درخواست توضیح صورت گیرد و سپس تصمیم مقتضی اتخاذ شود.
- ورود ثالث فقط تا زمانی ممکن است که دعوای اصلی در جریان باشد؛ پس از قطعیت حکم (چه غیابی یا حضوری)، دیگر زمینه‌ای برای ورود ثالث وجود نداشته و قرار عدم استماع دعوا صادر می‌شود.
منبع:
- نظریه مشورتی شماره ۷/۹۹/۱۵۷۳ مورخ ۱۳۹۹/۱۲/۲۰
