رأی وحدت رویه شماره 854 دیوان عالی کشور: بررسی حقوقی اعاده دادرسی در احکام ماده 477
چکیده:
رأی وحدت رویه شماره 854، صادره در تاریخ 1403/08/08، به مسئله پذیرش درخواست اعاده دادرسی بر اساس ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری پرداخته است. با توجه به ماهیت رسیدگی فوقالعاده این ماده، امکان اعاده دادرسی صرفاً در موارد مغایرت با مسلّمات فقهی و در چارچوب ماده 477 قابل پذیرش بوده و استناد به ماده 474 جهت بررسی مجدد این آراء مردود است. این رأی بر اساس اختلافنظر موجود بین شعب دیوان عالی کشور صادر شد و با تصویب آن، معیارهای قانونی برای رسیدگی به این نوع درخواستها تعیین گردید.
پیشینه و ضرورت رأی وحدت رویه
جلسه هیات عمومی دیوان عالی کشور به منظور رفع اختلافنظر بین شعبه دوم و سیوسوم دیوان در پذیرش درخواست اعاده دادرسی در خصوص آرای صادره بر اساس ماده 477 تشکیل شد. دو دیدگاه متفاوت درباره امکان تطبیق آرای شعب خاص دیوان با ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری وجود داشت:
دیدگاه اول (شعبه دوم):
پذیرش درخواست اعاده دادرسی و رسیدگی به آن در صورت انطباق با شرایط مقرر در ماده 474، حتی در مواردی که حکم بر اساس ماده 477 صادر شده باشد.
دیدگاه دوم (شعبه سیوسوم):
عدم امکان استناد به ماده 474 برای آرای صادره بر اساس ماده 477، چرا که این آرای دیوان عالی کشور ماهیتی متفاوت از احکام صادره توسط دادگاهها دارند.
رأی هیات عمومی دیوان عالی کشور
هیات عمومی با بررسی مستندات و استدلالهای ارائهشده، به این نتیجه رسید که آرای صادره در چارچوب ماده 477، به دلیل ماهیت فوقالعاده خود، از شمول اعاده دادرسی طبق ماده 474 خارج هستند. بنابراین، تنها در صورتی که رأی صادره با مسلّمات فقهی مغایرت داشته باشد، میتوان درخواست اعاده دادرسی را مطرح کرد.
نتیجه:
رأی صادره از شعبه سیوسوم دیوان عالی کشور به عنوان رأی صحیح و قانونی مورد تایید قرار گرفت و لازمالاتباع اعلام شد.
پیامدها و الزامات قانونی
این رأی، معیارهای روشنی برای تفکیک موارد رسیدگی فوقالعاده ماده 477 از درخواستهای عادی اعاده دادرسی تعیین کرده است. از این پس، شعب دیوان عالی کشور و سایر مراجع قضایی باید تنها در چارچوب موارد خلاف شرع بیّن و شرایط مندرج در ماده 477، به این درخواستها رسیدگی کنند.
اهمیت رأی:
این رأی وحدت رویه نقش مهمی در ایجاد رویه قضایی منسجم و پیشگیری از تشتت آراء در موضوعات مشابه ایفا میکند.
سوالات متداول
1- آیا امکان درخواست اعاده دادرسی نسبت به آرای صادره بر اساس ماده 477 وجود دارد؟
خیر، بر اساس رأی وحدت رویه شماره 854، درخواست اعاده دادرسی نسبت به این آراء تنها در صورتی پذیرفته میشود که حکم صادره مغایر با مسلّمات فقهی بوده و از مصادیق ماده 477 باشد. استناد به ماده 474 برای این آراء امکانپذیر نیست.
2- تفاوت ماده 474 و ماده 477 در قانون آیین دادرسی کیفری چیست؟
ماده 474 به اعاده دادرسی عادی برای احکام قطعی دادگاهها اختصاص دارد، در حالی که ماده 477 به موارد رسیدگی فوقالعاده اختصاص دارد که در آنها آرای صادره خلاف بیّن شرع تشخیص داده میشوند و رسیدگی به این موارد در صلاحیت رئیس قوه قضائیه است.
3- رأی وحدت رویه شماره 854 چه تاثیری بر رویه قضایی دارد؟
این رأی به صراحت اعلام میکند که آرای صادره بر اساس ماده 477 از شمول ماده 474 خارج هستند و فقط در چارچوب ماده 477 میتوان به آنها اعتراض کرد. این موضوع موجب انسجام در رویه قضایی و جلوگیری از اختلافنظر بین شعب دیوان عالی کشور میشود.