پابند الکترونیکی نوعی دستگاه است که به پای زندانی می بندند و به مانند یک جی پی اس عمل می کند و محل مورد نظر زندانی را تشخیص می دهد که یک محدوده مکانی مشخص شده قبلا برنامه ریزی شده است. علت و فلسفه اصلی تحت نظارت قرار گرفتن این سامانه الکتریکی درواقع به منظور کاهش تعداد محبوسین و درواقع خلوت شدن محیط زندان است که از سال 1392 این راهکار اعمال شده است.

آیا پابند الکترونیکی برای همه محکومین قابل اجراست؟

حال سوال پیش می آید که این سامانه برای همه محکومین به حبس قابل اجراست؟ در پاسخ گفته می شود خیر تنها در جرایمی قابل اعمال است که محکوم به حبس تعزیری درجه 5 تا 8 آن هم با درخواست خود زندانی و موافقت قاضی رسیدگی کننده اعمال می گردد. بطور کلی جرایم تعزیری درجه 5 تا 8 به حبس تا 5 سال یا پرداخت جزای نقدی تا مبلغ 118 میلیون تومان می باشد.

در این ارتباط ماده ۶۲ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ مقرر نموده است:

در جرائم تعزیری از درجه پنج تا درجه هشت، دادگاه می تواند در صورت وجود شرایط مقرر در تعویق مراقبتی، محکوم به حبس را با رضایت وی در محدوده مکانی مشخص تحت نظارت سامانه (سیستم های) الکترونیکی قرار دهد.

تبصره ۱- دادگاه در صورت لزوم می تواند محکوم را تابع تدابیر نظارتی یا دستورهای ذکر شده در تعویق مراقبتی قرار دهد.

تبصره ۲- مقررات این ماده در مورد حبس‌های تعزیری درجه دو، درجه سه و درجه چهار نیز پس از گذراندن یک چهارم مجازات‌های حبس قابل اِعمال است.

تبصره ۳- قوه قضاییه می تواند برای اجرای تدابیر نظارتی موضوع این ماده یا سایر مقرراتی که به موجب آن متهم یا محکوم تحت نظارت الکترونیکی قرار می‌گیرد، با نظارت سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور از ظرفیت بخش خصوصی استفاده کند. آیین نامه اجرائی این تبصره توسط معاونت حقوقی قوه قضاییه با همکاری مرکز آمار و فناوری و سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور تهیه می شود و به‌ تصویب رئیس قوه قضائیه می رسد.

در مطالب فوق بیان شد که پابند الکترونیکی نوعی «جی پی اس» است. پس در حالتی که خود  شخص زندانی آن را دستکاری کند، بالفور مشخص و به زندانی هشدار داده میشود زیرا  بوسیله مانیتورینگ کنترل می شود. حال اگر  زندانی مقررات را رعایت نکند و نسبت به آن هشدارها بی توجهی کند، این امر به قاضی رسیدگی کننده به پرونده گزارش  می شود تا درخصوص ان دستورات لازم را بدهد.

هرکدام از محکومین به حبس جرایم تعزیری درجه 5تا 8 می توانند طی فرمی درخواست استفاده از پابند را بخواهند و محدوده مکانی خود را هم در آن فرم مشخص کنند و متعاقب فرم را به مقامات زندان دهند. در حالتی که مقامات زندان با این درخواست موافقت کنند. درخواست  زندانی را به قاضی اجرای احکام ارسال می کنند قاضی اجرای احکام متعاقب جهت دستور لازم، پرونده را نزد قاضی صادرکننده رای قطعی ارسال میکند تا او با بررسی همه جانبه قوانین و مقررات و وضعیت زندانی، تصمیم لازم را اخذ کند.

ماده ۵۵۳ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر نموده است:

«در جرائم مشمول نظام نیمه آزادی و آزادی تحت نظارت سامانه های الکترونیکی، قاضی اجرای احکام کیفری می تواند پس از وصول گزارش شورای طبقه بندی زندان و نظریه مددکاران اجتماعی معاونت اجرای احکام کیفری، مبنی بر آنکه اجرای یک فعالیت شغلی یا حرفه ای، آموزشی، حرفه آموزی، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی و یا درمان پزشکی، از سوی محکوم علیه در خارج از محیط زندان، در فرآیند اصلاح وی و یا جبران ضرر و زیان بزه دیده موثر است، به دادگاه صادرکننده حکم، پیشنهاد اجرای نظام نیمه آزادی و آزادی تحت نظارت سامانه های الکترونیکی را طبق مقررات راجع به دادرسی الکترونیکی دهد و مطابق تصمیم این دادگاه اقدام کند»

ماده ۵۵۴ قانون آیین دادرسی کیفری نیز مقرر نموده است:

«قاضی اجرای احکام کیفری، پس از موافقت دادگاه با پیشنهاد موضوع ماده فوق، با اخذ تامین متناسب از محکوم علیه، دستور اجرای تصمیم دادگاه را صادر و مراتب را به زندان اعلام می کند.»

بعد از اخذ نظر قاضی صادرکننده رای قطعی مبنی بر استفاده زندانی از پابند الکترونیکی، پرونده مجدد به اجرای احکام ارجاع تا مراتب به زندان اعلام شود. سپس فرد زندانی توسط مامورین زندان اموزش های لازم را در خصوص استفاده می بیند و نصب می گردد. وثیقه ای  نیز  به مبلغ دو میلیون و دویست هزار تومان از زندانی اخذ می کنند.