مهریه و انواع و اشکال مهریه

بسمه تعالی

در این نوشتار سعی می نمایم مطالبی پیرامون بحث مهریه وانواع آن واشکال مطالبه آن را برای شما خوانندگان ارجمند بازگو نمایم امید است مفیده فایده شما عزیزان قرار بگیرد .

در ابتدای سخن باید گفت مهریه در واقع مالی است که زوج به زوجه در زمان عقد نکاح یا بعد از آن طبق عرف وشرع وآداب ورسوم تعهد می نماید پس یک نوع تعهد است که بر ذمه زوج است که حتی پس از مرگ وی زایل نمی شود واز ماترک او قابل پرداخت می باشد.البته این موضوع را هم بایستی عنوان داشت که گرفتن مهریه توسط زن ربطی به جدایی از زوج یا ادامه زندگی مشترک  با وی ندارد و به عبارت دیگر زن می توانددر هرزمانی  مهریه حال خود را مطالبه کند .

حال سوال پیش می آید که آیا هر چیزی را می شود بعنوان مهریه تعیین نمود در قانون مواردی را که می شود بعنوان مهریه قلمداد نمود را متعاقبا احصا وپیش بینی نموده است که به طور مختصر با ذکر مثال توضیح داده می شود .

1-مهریه باید ارزش مالی داشته باشد, پس هر چیزی که مال محسوب نشود وارزش مالی نداشته باشد را نمی توان معیار مهریه قرار داد. بعنوان مثال بال مگس بی ارزش است ومال محسوب نمی شود.

2-زوج مالی را که می تواند مهریه قرار دهد که خود مالک آن باشد، بنابراین اموال عمومی یا مال موقوفه را نمی توان مهریه قرار داد. بعنوان مثال تیرچراغ برق جز اموال عمومی است.

3-از نگاه  قانون وشرع  قابل نقل و انتقال و معامله کردن نباشد لذا نمی توان به هیچ وجه مشروبات الکلی یا حیوانات حرام گوشت و….. را به عنوان مهریه تعیین کرد.مثلا یک عدد خوک

4-لازم نیست که مهریه عین معین باشد، بلکه ممکن است  انجام کار یا حرفه آموزی یا تدریس حتی بعنوان  مهریه مشخص شود. بمانند  آموزش کامپیوتر  یا آموزش قرآن یا زبان بیگانه  به زوجه می تواند، به عنوان مهریه تعیین شود.

5- باید میزان مهریه به طور دقیق مشخص گردد، وجود شک و تردید یا تعیین چند چیز برای مهریه که ایجاد شبهه می کند قابل استناد نیست.مثلا خریدیک ماشین از صد ماشین موجود در بازار.

6-اجازه مالک در اموالی که به شوهر (زوج) تعلق ندارد، به عنوان مهریه ضرورت دارد.گاهی اوقات پیش می آید مثلا زوج مالی که متعلق به پدر یا هر شخص ثالث دیگری است وخود مالک آن نیست بعنوان مهریه مشخص نماید در صورتی معتبر ونافذ می گردد که مالک اصلی آن  مال اجازه دهد .

حال اشکال مهریه را مورد بررسی قرار می دهیم . در قانون ما چندین نوع مهریه داریم که براساس شرایطی هریک با عبارتی تعریف شده اند.

شکل اول  مهر السنه یا همان مهرمحمدی که همه شاید با ان اشنا باشند منظور مهریه حضرت زهرا(ص) است

شکل دوم مهریه مهر المسمی نام دارد  برای درک آن این مقدمه را ابتدا بازگو می نمایم .

همانطور که اکثریت به این موضوع واقف هستید اکثریت خانواده ها در زمان خواستگاری وجلسات به اصطلاح بله برون دررابطه با میزان مهریه بحث وگفتگو می نمایندکه بنا به عرف جامعه اکثریت شاخص سکه را انتخاب می نمایند. بنابراین تعیین مهریه توسط خانواده ها درزمان عقد نکاح مهر المسمی اطلاق می گردد.به عبارت ساده تر یعنی مهریه ای که از آن اسم برده شده است ودرزمان عقد نکاح مورد توافق زوجین است.البته بایستی این موضوع را خاطر نشان کرد که در عقد نکاح دایم با عدم تعیین مهر مشکلی ایجاد نمی شود اما در عقد موقت یا همان عبارت عامیانه ,صیغه بایستی حتما مهریه تعیین شود چرا که عقد موقت بدون تعیین مهریه باطل است .

شکل سوم مهرالمثل است .گاهی اوقات مهریه تعیین نمی شود وقبل از تعیین آن هم روابط زناشویی بین زوجین  شکل می گیرد که در این حالت مهرالمثل به زوجه پرداخت می شود که میزان آن بستگی به موقعیت وشان زوجه دارد.

شکل چهارم مهر المتعه که این حالت نیز مهریه ای تعیین نشده  است اما با این تفاوت نسبت به مهر المثل  که زوج قبل از نزدیکی  زن را طلاق می دهد بنابر این مهر المتعه به زوجه پرداخت می گردد ومیزان آن به تمکن مالی واستطاعت مرد بستگی دارد.

شکل پنجم که عبارت مفوضه البضع نام می گیرد به این صورت است که مهریه تعیین نشده نمی شود  بلکه شرط عدم تعیین مهرهم  گذارده شده است .به زبان روانتر یعنی در قبال عقد نکاح مهریه ای نداشته باشی.

شکل ششم مفوضه المهر است  که مهریه تعیین نشده است اما تعیین آن در آتیه به خود زوج یا به اختیار زوجه یا حتی شخص ثالثی واگذار شده است.

حال اگر بین زوجین اختلاف ایجاد شود وزوج از پرداخت مهر امتناع ورزد به کجا می توانیم مراجعه نماییم.اکثریت این موضوع را می دانند که بایستی  در دادگاه خانواده طرح دعواشود اما بایستی این موضوع را هم دانست چون مهریه در سند نکاحیه در دفتر اسناد رسمی درج می گردد ویک نوع سندرسمی محسوب می شود فقط منحصرا مرجع رسیدگی دادگاه نیست.

مراجع درخواست مهریه نیز دو گونه است 1- اداره ثبت اسناد واملاک که می توان از این نهاد درخواست نمودالبته در گذشته بطور مستقیم به این اداره مراجعه می شد اما با توجه به تغییرات جدید در قانون مهریه ابتدا در گام نخست بایستی به دفترخانه ازدواجی که عقد زوجین درآن ثبت شده مراجعه نمود ونسبت به وصول مهریه درخواست دادکه متعاقب در پی درخواست اجراییه صادر می گردد که زوجه اجراییه را به اجرای ثبت می برد واز ان اداره به زوج ابلاغ می شود ودر نهایت با عدم رجوع زوج یا اقدامی اموال مرد توقیف می گردددر این روش فقط اموال توقیف می شود بنابراین اگر مرد اموال نداشته باشد یا به اموال او دسترسی نباشد زوجه نتیجه نمیگیرید.

دومین راه مراجعه به دادگاه خانواده یا همان دادگاه عمومی ودادن دادخواست مهریه است که آن نیز پروسه وتشریفات خاص خودرا می طلبد .که در این روش پس از پروسه قانونی ان اجراییه صادر شود وظرف زمان قانونی 10روزه اگر زوج جهت اجرای حکم اقدامی انجام ندهد اموال وی توقیف  یا در صورت عدم معرفی اموال یا هر اقدامی می توان جلب زوج را درخواست نمود.

در پایان به سوالاتی می پردازیم که اکثر مراجعین ما وکلا در دفاتر طی جلسات مشاوره مکرراسوال می نمایند واز موضوعات پرتکرارحقوقی خانواده محسوب می شود.

1-آیا مهریه با فوت ,جنون یا حتی مواردی چون خیانت به همسر یا رابطه نامشروع از بین می رود در پاسخ عرض می نمایم خیر مهریه در ابتدای سخن همانطور که گفته شد در واقع دینی است که بر ذمه زوج است ومرد متعهد به پرداخت آنست لذا در صورت فوت زوجه وراث وی وقایم مقامان او می توانند این حق رامطالبه نمایندبنابراین دردادخواست وراث خوانده دعوای مطالبه مهریه همسر متوفی هستند.

2-بحث حق حبس در مهریه را بسیار سوال  می نمایند حق حبس یعنی حقی که نگه داشته می شود بعبارت دیگر زن این حق را دارد که تا تمام مهریه به او پرداخت نشده است از لحاظ قانون می تواند  از وظایفی که نسبت به شوهر داردصرفا تمکین خاص (نزدیکی) امتناع ورزد  پس قانون به زنی که مهریه او حال یا همان اصطلاح عند المطالبه است این اختیار را داده که فبل از وصول مهریه از تمکین  استکناف ورزد وبه اصطلاح از حق حبس خود استفاده کندکه همین خودداری زن از تمکین  حق قانونی شناخته شده وناشزه تلقی نمی گرددواورا از دریافت نفقه منع نمی کندواگر زوج به این بهانه بخواهد از دادن نفقه سر باز زند از موجبات وکالت در طلاق به حساب می آید .ناگفته نماند که این حق حبس فقط دررابطه با خانمهای باکره مصداق پیدا می کند .پس در مقابل استفاده از این جق اگر زوج معترض باشد در مقام دفاع بایستی عدم باکره بودن زن را اثبات نماید.

3- اگر مهریه تقسیط گردد به تعبیر عامیانه قسط بندی شود و اعسار مرد مورد پذیرش محکمه قرار گیرد وبرای دادگاه عدم توانایی مالی  مرد محرز شود سوال پیش می آید تا پرداخت کامل اقساط مهریه که ممکن است مدت زیادی سپری شود بااین وصف  باز هم موجب ساقط شدن حق حبس زوجه می شود یا نه ؟ 

در پاسخ باید گفت خیر. رای وحدت رویه از دیوان عالی کشورصادر شده است که باید تمامی محاکم از آن تبعیت نمایند  که در این رابطه تکلیف را مشخص کرده است و زن را در استفاده از حق حبس با وجود قسط بندی مهریه و پرداخت کامل آن زوجه دارای حق دانسته است. لذا تا تمام اقساط کل مهریه پرداخت نشود هم چنان این حق قابل استفاده است البته شاید مرد معترض شود که می توانند تحت شرایطی تقاضای ازدواج مجددرااز دادگاه بنمایند. پیرامون این حق بایستی مفصل توضیح داده شود که در این بحث نمی گنجد ودرمقالات آتی سعی می شود پیرامون این حق بیشتر صحبت شود..

4-اگر دردوران عقد قبل از عروسی ورابطه درخواست مهریه کنیم مهریه نصف می شود باید پاسخ داد که این بر می گردد به باکره بودن یا نبودن شما. ماده  1092 قانون مدنی می گوید  هرگاه شوهر قبل از دخول زن خود را بخواهد طلاق دهد ، نصف مهریه  را بایدبه زن پرداخت کند و اگر شوهرقبلا بیشتر از نصف را به زن پرداخت نموده باشد  ،,در این حالت می تواند آن مازاد بر نصف را از زوجه متقابلاپس بگیردچرا؟چون  "مالکیت زن بر مهریه   مالکیتی متزلزل وسست از زمان  عقد است و با رابطه ودخول  میان زن و مرد کامل می شود نتیجتا اگر باکره باشید نصف مهریه به شما تعلق می گیرد.

در این مقاله، هرچند که در خصوص مهریه واشکال آن  صحبتها زیاد شده اسست چه در فضای مجازی جه کتب ومقالات بسیار اما نکات وسوالات پیرامون این مبحث مهریه زیاد است در واقع ما با بررسی موضوع از ابعاد مختلف به طور خلاصه تلاش شد ضمن بررسی به برخی سوالات شما پاسخ داده باشیم امید است که موثر واقع شده باشد.