توهین چیست و چه مجازاتی دارد؟

ارتکاب بعضی جرائم خیلی ساده انجام می شود. توهین هم از همین دسته جرائم است. 

همان لحظه که نمی توانیم خشممان را کنترل کنیم و با کلاممان شخصیت و حیثیت دیگران را نشانه می رویم، جرم توهین انجام می شود.

امروزه که اغلب ما تصور می کنیم از پشت گوشی های موبایل قابل شناسایی نیستیم، شاید بی پرواتر هم شده باشیم.

امروز تصمیم دارم در مورد جرم توهین برای شما توضیح بدهم.

با من، مهشید خلیلی، همراه باشید.

توهین چیست؟

توهین در لغت به معنای خوار و سبک شمردن است. در قانون تعریفی از توهین ارائه نشده است.

اما در تعریف آن می توان گفت: به کار بردن الفاظ یا انجام رفتارهایی است که حرمت افراد را از بین می برد. 

بنابراین توهین صرفا لفظی نیست. گاهی توهین با انجام یک عمل مثل حرکات دست محقق می شود.

عناصر تشکیل دهنده جرم توهین

برای تشکیل هر جرمی وجود سه عنصر لازم است:

1. عنصر قانونی
2. عنصر مادی
3. عنصر روانی

در این قسمت عناصر تشکل دهنده ی جرم توهین را بررسی می کنیم:

عنصر قانونی:

مطابق ماده ی 2 قانون مجازات اسلامی، هر رفتاری که در قانون برای آن مجازات تعیین شده، جرم محسوب می شود. بنابراین منظور از عنصر قانونی، ماده ی قانونی است که مجازات یک رفتار را مشخص می کند.

عنصر قانونی جرم توهین ماده ی 608 قانون مجازات اسلامی است. این ماده بیان می نماید:

«توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد به مجازات شلاق تا 74 ضربه و یا 50 هزار ریال تا 1 میلیون ریال خواهد بود.»

البته این مجازات به موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری به جزای نقدی درجه 6، یعنی از 2 میلیون تومان تا 8 میلیون تومان، تغییر یافته است.

عنصر مادی:

مهم ترین جزء عنصر مادی رفتار است. یعنی باید ببینیم که قانونگذار دقیقا چه رفتاری را جرم انگاری کرده است. قانونگذار هر گونه رفتار اهانت آمیز را توهین می داند. این رفتار اهانت آمیز می تواند استفاده از الفاظ رکیک و نامناسب یا انجام یک رفتار توهین آمیز باشد.

توهین ممکن است به صورت گفتاری یا نوشتاری، با حرکات اشاره ا انجام یک رفتار خاص واقع شود.

البته این توهین باید نسبت به فرد یا افراد معینی انجام شود. اگر گروهی از افراد مورد توهن قرار می گیرند، این گروه باید محصور و معین باشند.

عنصر روانی:

در عنصر روانی جرم توهین آنچه برای ما مهم است، سوء نیت عام مرتکب است. یعنی اینکه مرتکب در انجام رفتار توهین آمیز علم و عمد داشته است مورد بررسی قرار می گیرد.

انواع توهین:

به طور کلی جرم توهین را می توان به دو نوع زیر تقسیم کرد:

1- توهین ساده:

منظور از توهین ساده توهینی است که با وجود داشتن وصف مجرمانه، کیفیات مشدده ندارد و به همین دلیل مجازات سنگین تری در مورد آن اعمال نمی شود.

در توهین ساده:

• توهین باید صریح و بر مبنای عرف باشد.
• اهانت حتماً باید نسبت به یک شخص حقیقی انجام شود. وگرنه به ‌کار بردن لفظ توهین آمیز درباره‌ی عده‌ی کثیری از مردم مشمول مجازات نیست.
• حضوری یا علنی بودن توهین برای تحقق جرم کافی است و نیازی به هر دو شرط نیست.

منظور از حضور، لزوما حضور فیزیکی نیست، بلکه اگر اهانت از طریق پیامک، ایمیل یا… صورت گیرد، مشمول مجازات می­‌ شود. منظور از علنی بودن هم این است که صرفاً حضور شاهد الزامی نیست؛ بلکه اگر اهانت در مکانی عمومی باشد، هر چند شاهدی وجود نداشته باشد، کافی است.

2- توهین مشدده:

منظور توهینی است که قانونگذار برای آن مجازات سنگین تری در نظر گرفته است. این موارد عبارتند از:

توهین به مقدسات اسلام:

ماده ی 513 قانون مجازات اسلام بیان می نماید:

« هر کس به مقدسات اسلام یا هر یک از پیامبران عظام یا ائمه اطهار و یا حضرت فاطمه (س) اهانت نماید، در صورتی که مشمول حکم ساب النبی نباشد به حبس از یک تا پنج سال محکوم می گردد.»

ساب النبی کیست؟

مطابق ماده ی 262 قانون مجازات اسلامی، هر کس پیامبر اعظم اسلام و یا هر یک از پیامبران عظام الهی را دشنام دهد یا قذف کند ساب النبی است و به اعدام محکوم می شود.

این حکم در مورد کسی که هر یک از ائمه اطهار یا حضرت فاطمه (س) را قذف کند هم جاری است.

توهین به رهبری و امام خمینی:

ماده ی 514 قانون مجازات اسلامی بیان می کند:

« هر کس به حضرت امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری به نحوی از انحاء اهانت نماید به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.»

توهین به مقامات دولتی ایران:

طبق ماده ی 609 قانون مجازات اسلامی،

« هر کس با توجه به سمت، یکی از رؤسای سه قوه یا معاونان رئیس جمهوری یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی و‌ شهرداری ‌ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید به سه تا شش ماه حبس و یا تا 74 ضربه شلاق و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای ‌نقدی محکوم می‌شود.»

توهین به مقامات سیاسی خارجی:

با توجه به ماده ی 517 قانون مجازات اسلامی:

هر کس علنا به رئیس کشور خارجی یا نماینده ی سیاسی آن کشور که در قلمرو خاک ایران وارد شده اهانت نماید، به یک تا سه ماه حبس محکوم می گردد؛ مشروط بر اینکه در آن کشور نیز در این مورد نسبت به ایران معامله متقابل بشود.

چه الفاظی توهین محسوب می شود؟

استفاده از هر نوع لفظی که عرف آن را اهانت آمیز بداند، توهین محسوب می شود.

بنابراین فحاشی، استعمال الفاظ رکیک و هر نوع لفظی که عرف آن را اهانت تلقی می کند، توهین است.

یادآوری می کنم که گاهی ممکن است یک رفتار یا یک اشاره ی اهانت آمیز نسبت به فردی انجام شود. قانون رفتار اهانت آمیز را نیز توهین تلقی می کند.

مجازات توهین و فحاشی:

مجازات توهین در ماده ی 608 قانون مجازات اسلامی تعیین شده است.

طبق این ماده توهین به افراد مستوجب یکی از دو مجازات زیر است:

• از یک تا 74 ضربه شلاق
• از پنجاه هزار ریال تا یک میلیون ريال جزای نقدی
• البته این مجازات به موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری به جزای نقدی درجه 6، یعنی از 2 میلیون تومان تا 8 میلیون تومان، تغییر یافته است.

توهین تلفنی:

برای تحقق جرم توهین لازم نیست که به فرد به صورت رو در رو توهین شود. در واقع نیازی به حضور فیزیکی افراد در کنار هم نیست.

بنابراین توهین می تواند از طریق وسایل ارتباط از راه دور مثل تلفن هم انجام شود. 

شاید تصور کند چنین توهینی قابلیت پیگیری ندارد. اما باید بدانید که برای شما امکان پیگیری و شکایت در توهین تلفنی فراهم است.

مجازات توهین تلفنی نیز جزای نقدی درجه شش است. مگر اینکه از موارد توهین مشدده باشد که مجازات آن با توجه به مورد متفاوت خواهد بود.

البته برا محکومیت فرد به مجازات گفته شده باید بتوانید وقوع توهین از جانب او را اثبات نمایید. در ادامه به این موضوع بیشتر می پردازیم.

توهین پیامکی:

جرم توهین با ارسال پیامک هم قابل تحقق است. 

اثبات توهین پیامکی ساده تر است. مقام قضایی می تواند از اپراتور تلفن همراهی که پیامک های توهین آمیز را ارسال نموده، متن پیامک ها را درخواست نماید.

خود شما هم بهتر است متن پیام ها را در موبایل خود نگه دارید و به اسکرین شات گرفتن اکتفاء نکنید.

نکته ی آخر در این خصوص اینکه مجازات توهین پیامکی هم جزای نقدی درجه شش است. مگر اینکه از موارد توهین مشدده باشد که مجازات آن با توجه به مورد متفاوت خواهد بود.

توهین در فضای مجازی:

امروزه بعضی از جرائم در بستر اپلیکیشن هایی مثل واتس اپ، تلگرام، اینستاگرام و ... انجام می شود.

تصور برخی افراد این است که در این بستر امکان شناسایی شان وجود ندارد و به همین علت هم به راحتی هر رفتار خلافی را انجام می دهند.

بهتر است بدانید امکان پیگیری جرائمی که در فضای مجازی انجام می شوند وجود دارد. 

توهین در فضای مجاز هم قابل پیگیری است و ممکن است در قالب پیام متنی، صوتی، ویدئویی و ... انجام شود.

برای اثبات ان جرم معمولا اسکرین شات ارائه می شود. لازم به ذکر است اسکرین شات اماره محسوب می شود. یعنی می تواند نشان دهنده ی صحت گفتار شما باشد. اما به تنهایی برای اثبات جرم کافی نیست.

اثبات جرم توهین:

جرم توهین با اقرار، شهادت شهود، ارائه ی اسکرین شات و ... قابل اثبات است.

گزارشات مامورین نیروی انتظامی، اپراتور های تلفن همراه و ... نیز از مواردی هستند که با توجه به شکل ارتکاب جرم، در اثبات جرم موثرند.

شکایت به جرم توهین:

برای شکایت از کسی که مرتکب جرم توهین نسبت به شما شده باشد باد مراحل زیر را طی کنید:

1. مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی
2. ثبت نام درسامانه ی ثنا
3. ثبت شکوائیه توسط کاربر دفتر خدمات قضایی
4. ارسال شکوائیه برای دادسرا و ثبت آن
5. ارجاع شکوائیه به شعبه و دریافت پیامک از طرف دادسرا
6. پیگیری امر از طریق دادسرا

تفاوت توهین و قذف:

منظور از قذف نسبت دادن زنا یا لواط به دیگری است. ان جرم از جرائم حدی می باشد و مجازات آن 80 ضربه شلاق حدی است.

در حالی که توهین هر گونه کلام یا رفتار اهانت آمیز به دیگران را در بر می گیرد. همچنین توهین از جرائم تعزیری است و مجازات آن جزای نقدی درجه 6 است.

تفاوت توهین و افترا:

افترا نسبت دادن جرم به دیگری است. مثلا فردی را دزد یا کلاهبردار خطاب کنیم. ان جرم هم از جرائم تعزیری است و مجازات آن جرای نقدی درجه شش است.

 در حالی که جرم توهین هر گونه کلام یا رفتار اهانت آمیز به دیگران را در بر می گیرد. همچنین توهین از جرائم تعزیری است و مجازات آن جزای نقدی درجه شش است.