گواهی انحصار وراثت
زمانی که فرد از دنیا می رود رابطه ی
او با اموال اش نیز قطع می شود. یعنی دیگر نمی تواند مالک مالی باشد.
به همین علت اموال فرد پس از فوت او
به ورثه اش منتقل می شود. اما برای اینکه این ورثه شناسایی شوند و بتوانند سهم شان
را بگیرند، باید گواهی انحصار وراثت دریافت کنند.
در این مطلب من، مهشید خلیلی، در
مورد گواهی حصر وراثت برای شما توضیح می دهم.
انحصار وراثت
چیست؟
همان طور که توضیح دادم با فوت فرد،
اهلیت تمتع او پایان می یابد. یعنی او دیگر نمی تواند دارای حق یا تکلیفی باشد. به
این ترتیب او دیگر نمی تواند مالک مالی باشد و ارتباط او با اموالش قطع می شود.
بنابراین اموال او به صورت قهری و
خود به خود به ورثه منتقل می شود. اما این ورثه باید شناسایی شده و سهم هر کدام از
آنها معلوم شود.
انحصار وراثت به این معناست که منحصر
بودن ورثه در ارث بردن از متوفی و سهم الارث هر یک در دادگاه بررسی و اثبات شود.
تا زمانی که انحصار وراثت انجام نشده
ورثه نمی توانند در سهم خود از اموال متوفی، دخل و تصرف انجام دهند.
ماترک متوفی چیست؟
تَرَکه یا ماترک یعنی چه؟
زمانی که فرد فوت می کند، اموالی از
او به جا می ماند که باید در مورد آنها تعیین تکلیف شود.
منظور از ترکه همان اموالی است که از
متوفی به جا مانده و به ارث می رسد. ترکه دارای دو جنبه است:
· جنبه ی مثبت: اموالی است که از
متوفی به جا مانده و می تواند به وراث به ارث برسد. مانند خانه، زمین، اتومبیل،
سپرده بانکی و…
· جنبه ی منفی: بدهی هایی است که
متوفی دارد و پرداخت نکرده است. مطالبات اشخاص ثالث جنبه ی منفی ترکه را تشکیل می
دهد.
ورثه با مجموعه ی این دو جنبه مواجه
هستند.
ورثه چه کسانی
هستند؟
ورثه افرادی هستند که از اموال متوفی
ارث می برند. اما با توجه به قانون چه کسانی را می توان وارث دانست؟
با توجه به قانون مدنی، افراد به دو
جهت ممکن است از متوفی ارث ببرند:
1. نسب: منظور وجود رابطه ی خویشاوندی بین متوفی و شخصی است که از او ارث
می برد. یعنی افرادی که بین آنها و متوفی قرابت و خویشاوندی وجود دارد.
2. سبب: منظور این است بین فرد و متوفی به سبب ازدواج پیوند و خویشاوندی
ایجاد شده است.
پس افراد ممکن است به خاطر خویشاوندی
نسبی یا سببی که با متوفی دارند از او ارث ببرند. البته در صورتی که مانعی برای
ارث بردن آنها وجود نداشته باشد.
چه کسانی می
توانند برای انحصار وراثت اقدام کنند؟
با توجه به ماده ی 360 قانون امور
حسبی، هر یک از وراث و اشخاص ذی نفع در ترکه می توانند تقاضای صدور گواهی
حصر وراثت را مطرح نمایند.
بنابراین به جز ورثه، اشخاص دیگری
نیز می توانند در ترکه نفع داشته باشند. این افراد عبارتند از:
· طلبکاران متوفی از جمله افراد ذی
نفع هستند. به این ترتیب اگر کسی طلبی از متوفی داشته باشد، می تواند تقاضای صدور
گواهی حصر وراثت کند.
· وَصی نیز در مواردی که
تعیین وراث برای تنفیذ و اجرای وصایای متوفی لازم است ذی نفع محسوب می شود. وصی
کسی است که به موجب وصیت عهدی، انجام امری از جانب متوفی به او سپرده شده است.
· موصی لَه نیز در مواردی که
تملک موصی به نیازمند تنفیذ وراث باشد، ذی نفع تعیین وراث است. موصی له کسی است که
به موجب وصیت تملیکی، مالی از اموال متوفی، به صورت مجانی به او تملیک شده است.
· ولی، وصی و قیم هر
وارث که محجور باشد.
· امین غایب یا جنین
آیا حضور همه ی
ورثه الزامی است؟
برخی تصور می کنند برای آنکه انحصار
وراثت انجام شود، همه ی ورثه باید حاضر باشند. در حالی که چنین نیست.
هر کدام از ورثه می تواند به تنهایی
برای دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام کند و نیازی به حضور باقی ورثه نیست.
آیا انحصار وراثت
اجباری است؟
همان طور که گفتم اموال متوفی پس از
فوت او به ورثه منتقل می شود. اما تا زمانی که انحصار وراثت انجام نشود، ورثه و
میزان سهم آنها مشخص نیست. بنابراین امکان دخل و تصرف در اموال نیز وجود ندارد.
به این ترتیب برای اینکه ورثه
بتوانند اموال متوفی را فروشند، از حساب ها بانکی او استفاده کنند و ... باید
گواهی حصر وراثت دریافت نمایند.
برای انحصار وراثت
کجا برویم؟
برای شروع فرآیند انحصار وراثت ابتدا
باید به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواستی به خواسته ی صدور
گواهی انحصار وراثت تقدیم نمایید.
این دادخواست از طریق دفتر خدمات
الکترونیک قضایی به شورای حل اختلاف ارجاع می شود.
توضیح دقیق تر اینکه صدور گواهی
انحصار وراثت از نظر ذاتی در صلاحیت شورای حل اختلاف است. اما شورای حل اختلاف
کدام محل باید این کار را انجام دهد؟
با توجه به قانون شورای حل اختلاف
محل آخرین اقامتگاه متوفی در ایران صالح است.
حال اگر آخرین اقامتگاه متوفی مشخص
نبود، شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متوفی در ایران صلاحیت دارد.
در صورتی که متوفی در ایران اقامتگاه
یا محل سکونت نداشته باشد، تکلیف چیست؟
در این صورت سه حالت ممکن است ایجاد
شود:
· شورای حل اختلافی
که ترکه در آنجا واقع شده صلاحیت دارد.
· اگر ترکه در حوزه
های مختلف باشد، شورای حل اختلاف محلی که مال غیر منقول در آن حوزه واقع شده صالح
است.
· اگر چند مال غیر
منقول در حوزه های مختلف وجود داشته باشد، شورای حل اختلافی که پیش از سایرین در
مورد حصر وراثت اقدام کرده صالح است.
مدارک لازم برای
انحصار وراثت
برای انجام انحصار وراثت مدارک زیر
لازم است و حتما باید به دادخواست پیوست شود:
1. شناسنامه و کارت
ملی متوفی
2. گواهی فوت
3. شناسنامه ورثه
4. سند رسمی ازدواج
یا رونوشت آن
5. وصیت نامه متوفی
6. استشهادیه رسمی
