امروزه چکهای صیادی به عنوان یکی از ابزارهای مهم در معاملات مالی و تجاری مورد استفاده قرار میگیرند. این چکها با هدف افزایش امنیت و کاهش ریسکهای مرتبط با انتقال وجه صادر میشوند. قانون اصلاح صدور چک با هدف اعتبار بخشی به چک و به حداقل رساندن صدور چک بلامحل در سال ۱۳۹۷ توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و از ابتدای سال۱۴۰۰ اجرایی شد. در این قانون صادرکننده چک باید مندرجات چک شامل تاریخ سررسید، مبلغ و اطلاعات هویتی ذینفع را علاوهبر اینکه در برگ چک درج میکند، در سامانه صیاد نیز ثبت کند. همچنین ذینفع چک نیز هنگام دریافت برگ چک باید مندرجات آن را در سامانه صیاد، استعلام و با مندرجات برگ چک تطبیق دهد.
چک های صیادی در واقع همان چک های معمولی هستند با این تفاوت که چک های قدیمی قابلیت استعلام گرفتن نداشتند و این امکان وجود نداشت که از سابقه صادرکننده چک مطلع شوند ،با استعلام چک صیادی می توان اطلاع کسب کرد که آیا صادر کننده چک در پرونده مالی خود چک برگشتی دارد یا خیر؟ با روی کار آمدن این گونه چک ها در ابتدا انقلابی جدید در زمینه ی صدور چک
و امنیت بخشی به این شیوه ی پرداخت صورت گرفت و تا حد زیادی از صدور چک های بلا محل کاسته شد و افراد فاقد صلاحیت با سابقه ی چک های متعدد برگشتی از دریافت دسته چک منع شدند اما رفته رفته افراد سودجو و کلاهبردار خلا های موجود در قانون و همچنین سامانه ی صیاد و سیستم بانکی کشور را پیدا و راه را برای سواستفاده هموار نمودند تا جایی که هر روزه شاهد حجم وسیعی از ورودی پرونده های مرتبط با کلاهبرداری از طریق این گونه چک ها به سیستم قضایی کشور هستیم در صورتی که با آموزش و اطلاع رسانی همگانی امکان جلوگیری از همچین فجایعی وجود دارد.
متاسفانه، کلاهبرداران همیشه به دنبال راههای جدیدی برای سوء استفاده از این ابزارها هستند. یکی از روشهای جدید کلاهبرداری که اخیراً قربانیان بسیاری در کشور داشته است، ثبت نام نزدیکان صادرکننده چک مانند پدر،مادر،خواهر و…به همراه ثبت مشخصات دریافت کننده در سامانه صیاد است و دارنده ی چکی که اطلاعات کافی ندارد و بعد از ثبت چک در سامانه صیاد توسط صادر کننده ،آن را به تائید میرساند و زنجیره ی انتقال چک را بررسی نمیکند با مراجعه به بانک حتی اگر موجودی کافی در حساب صادر کننده باشد با عدم پرداخت وجه چک از سوی بانک مواجه میشود ، به این دلیل که برای دریافت وجه چک هر دو نفری که اسمشان در سامانه ثبت شده باید حضور داشته باشند در چنین شرایطی چک نه قابل وصول است نه قابل برگشت زدن
دارنده چک صیادی، هنگام دریافت و تایید چک در سامانه صیاد، باید تمام مشخصاتی که در سامانه، توسط صادرکننده، ذکر شده، از جمله تاریخ سررسید، مبلغ و دارندگان چک رابررسی کند و اگر مشکلی وجود نداشت
تایید مندرجات مذکور در سامانه صیاد را ثبت کند
مورد دوم اینکه دلخوش به وضعیت سفید صادر کننده در سامانه نباشند چرا که سیستم بانکی اطلاعات همه چکهای صادرکننده چک را برای دریافتکنندگان چک به نمایش نمیگذارد و صرفا از وضعیت سفید استفاده میکند این موضوع باعث شده کلاهبرداران همواره دنبال افرادی باشند که تا حالا یا چک نداشته یا چک برگشتی نداشتهاند. حتی ممکن است از معتادان و زبالهگردها برای این امر استفاده کنند
اکنون به دلیل مشکلاتی که این سامانه دارد، در کشور تعداد زیادی چک برگشتی در حال وقوع است که باندهای بزرگی با شکار افراد معتاد و زبالهگرد و بیخانمان و حتی از طریق جذب افراد عادی با جلب اعتماد آنها شرکت صوری به نامشان ثبت کرده و با سوءاستفاده قانونی در صدور چک به نام یک شخص حقیقی یا حقوقی، اقدام به گرفتن دسته چک میکنند و به صورت شبکهای اقدام به معامله کوتاهمدت با مردم و کلاهبرداری از طریق اینترنتی و پلتفرمهای آگهی میکنند. اینکه چگونه این همه چک به نام فردی کمبضاعت از بانکهای مختلف صادر شده، سوالی است که سیستم بانکی باید پاسخ آن را بدهد و ضروری است سیستم قضایی و نهادهای انتظامی و امنیتی به آن ورود کنند.