تعریف جرم در قانون مجازات اسلامی ایران

طبق ماده 2 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، جرم در نظام حقوقی ایران به این صورت تعریف می‌شود:

هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است، جرم محسوب می‌شود.

به عبارت دیگر، هر رفتاری که برخلاف قانون باشد و برای آن مجازات در نظر گرفته شده باشد، جرم تلقی می‌شود. 

برای اینکه یک رفتار به عنوان جرم شناخته شود، باید سه عنصر اصلی زیر را داشته باشد:

1. عنصر قانونی:

اولین شرط تحقق جرم، وجود قانون است. یعنی رفتاری که انجام می‌شود باید صراحتاً در قانون به عنوان جرم شناخته شده باشد. 

به عنوان مثال، قتل در ماده 295 قانون مجازات اسلامی به عنوان جرم تعریف شده است و برای آن مجازات تعیین شده است.

2. عنصر مادی:

دومین شرط تحقق جرم، وجود عنصر مادی است. عنصر مادی شامل رفتار مجرمانه و نتیجه آن رفتار می‌شود. 

رفتار مجرمانه می‌تواند فعل یا ترک فعل باشد. به عنوان مثال، دزدی یک فعل مجرمانه است و عدم کمک به فرد در حال غرق شدن یک ترک فعل مجرمانه است.

نتیجه رفتار مجرمانه نیز باید مورد نظر قانونگذار باشد. به عنوان مثال، در جرم قتل، نتیجه ی مورد نظر مرگ مجنی علیه است.

3. عنصر روانی:

سومین شرط تحقق جرم، وجود عنصر روانی است. عنصر روانی شامل سوء نیت یا  عمد و آگاهی از مجرمانه بودن عمل می‌شود. 

سوء نیت یا عمد به معنای دانستن و خواستن نتیجه ی مجرمانه است. 

آگاهی از مجرمانه بودن عمل نیز به معنای دانستن اینکه عمل انجام شده، برخلاف قانون است، می‌باشد.

مثال: در جرم سرقت، سوء نیت یا عمد سارق، تصاحب مال متعلق به دیگری است و او از مجرمانه بودن عمل خود نیز آگاه است.

نکات:

در برخی موارد، ممکن است برای تحقق جرم، شرایط خاص دیگری نیز لازم باشد. به عنوان مثال، برای تحقق جرم خیانت در امانت، باید مال به امانت سپرده شده باشد.

قانون مجازات اسلامی جرایم را به حدود، قصاص، تعزیرات و مجازات های بازدارنده تقسیم بندی کرده است.