قراردادهای B.L.T

الف) مقدمه:

برای اجرای پروژه های زیربنایی در بخش های مختلف اقتصاد به خصوص انرژی به سرمایه گذاری هنگفت نیاز است درحالی که عدم وجود نقدینگی یکی از مسائل مهم جهت انجام پروژه است. برای رفع این مشکل روشهای تامین مالی پروژه محور به وجود آمده است یکی از عمده ترین روشها به خصوص در بخش زیربنایی و انرژی خانواده BOT می باشد که یکی از روش های به نسبت جدید آن قرارداد BLT است.

ب) مفهوم قرارداد BLT :

B.L.T مخفف کلمات build-Lease-Transfer به معنای ساخت - اجاره – انتقال

تعریف: در این روش تامین مالی پروژه، تسهیلاتی جدید با سرمایه بخش خصوصی از سوی تامین کننده منبع مالی ایجاد می گردد و بعد از ساخت پروژه آن را تملک کرده و برای مدت معین، در مقابل مبلغی به دولت یا بخش خصوصی اجاره می دهد و سپس بعد از انقضای مدت اجاره ، مسئولیت عملیاتی پروژه به دولت میزبان به طور رایگان انتقال می یابد.

در یک قرارداد متعارف BLT پروژه ای با مجوز دولت یا شرکت،  توسط یک شرکت خصوصی ساخته می شود و پس از ساخت ، شرکت مذکور در ازای هزینه های که متقبل شده برای مدتی آن را به دولت یا بخش خصوصی دیگر یا حتی پیمانکار اجاره می دهد و پس از انقضای مدت قرارداد اجاره، پروژه به دولت منتقل می گردد. سه بخش اصلی قرارداد BLT شامل:

Build : احداث پروژه یا خدمت عمومی که با تامین بودجه توسط سرمایه گذار بخش خصوصی به انجام می رسد.

Lease : یک سری فعالیت اعتباری مبتنی بر روش اجاره است که در میان یک شرکت پروژه و دولت یا شرکت دیگر جهت بهره برداری از پروژه برای مدت معین بسته می شود.

Transfer : انتقال مالکیت، که تنها تعهدی است متکی به سرمایه گذار از طریق واگذاری پروژه یا خدمات آن در مرحله پایانی به طرف اداری متعاهد بدون هیچ دریافتی در شرایط مطلوب.

ج) تامین مالی در پروژه های قرارداد  B.L.T:

در این پروژه ها تامین مالی در دو حالت کلی متصور است:

1- بانی ( دولت یا شرکت ) و یا شرکت پروژه بودجه کافی جهت اجرای پروژه را دارد:

 در این حالت هدف از انعقاد قرارداد B.L.T تامین مالی پروژه نیست؛ بلکه هدف اصلی انتقال ریسک های پروژه از جمله ریسک راه اندازی پروژه های انرژی ، ریسک نکول پیمانکاران و ریسک های دیگر از بانی به شرکت پروژه است . در این حالت شرکت پروژه با پیمانکاران وارد قرارداد ساخت می شود و به صورت دوره ای مبالغ هزینه کرد پروژه را از بانی تامین می کند و در انتها سود خود را با اجاره پروژه کسب خواهد کرد. در صورتی که شرکت پروژه از بودجه کافی برخوردار باشد می تواند پروژه را به وسیله حقوق صاحبان خود بسازد و در انتها اصل سود خود را به وسیله اجاره و انتقال پروژه از بانی مطالبه کند.

2- بانی ( دولت یا شرکت) و یا شرکت پروژه بودجه کافی جهت اجرای پروژه را ندارد.( این حالت عمدتاً به وقوع می افتد و متداول است)

در این حالت شرکت پروژه به وسیله گرفتن وام یا انتشار اوراق قرضه به تامین مالی می پردازد. در این حالت شرکت پروژه در قبال پرداخت تعهدات و بدهی ها مسئولیت کامل دارد فلذا وام دهندگان به اعتبار کلی شرکت پروژه توجه می کنند. مراحل این روش مالی به شرح ذیل است.

2-1- دولت یا وزارتخانه یا شرکت بر اساس قرارداد مهندسی ، خرید و ساخت یا انواع دیگر قراردادهای کلید در دست با شرکت پروژه که عمدتاً کنسرسیوم می باشد ، قرارداد ساخت پروژه را منعقد می کند.

2-2- شرکت پروژه ، برای ساخت پروژه بر اساس قرارداد های مختلف با پیمانکاران وارد قرارداد می شود.

2-3- شرکت پروژه قراردادی با وام دهندگان برای اخذ وام منعقد می کند.

2-4- وام دریافتی یا عواید حاصل از حقوق صاحبان سهام شرکت پروژه به پیمانکاران پرداخت می شود.

2-5- پس از ساخته شدن پروژه ، آن بر اساس قرارداد اجاره به دولت یا شرکت خصوصی یا خود پیمانکاران اجاره داده می شود.

2-6- شرکت پروژه عواید حاصل از اجاره پروژه را برای تسویه وام ها بکار می برد.

2-7- پس از تسویه وام ها و اخذ سود ساخت توسط شرکت پروژه و انقضای قرارداد اجاره، مالکیت پروژه به بانی ( دولت یا شرکت ) منتقل می گردد.

پ) مهمترین ریسک های موجود در پروژه های B.L.T :

ریسک سازماندهی و هماهنگی ، هزینه های مالی بالا ، در دسترس بودن منابع مالی ، تاخیر زمان ساخت ، مازاد بر هزینه عملیات ، مازاد بر هزینه ساخت و ساز ، تامین مالی پروژه برای سرمایه گذاران ، تعمیر و نگهداری بیش از حد انتظار است ، تاخیر در تایید و مجوز پروژه ، هزینه های نگهداری بیش از حد انتظار است.

ث) مزایای قرارداد B.L.T :

مزایا برای بخش دولتی :

 1- کاهش هزینه ها: بخش دولتی می تواند از طریق سرمایه گذاری بخش خصوصی ، بار مالی پروژه های بزرگ را به طور قابل توجهی کاهش دهد.

2- انتقال ریسک : بخش خصوصی بسیاری از ریسک های مرتبط با طراحی ساخت و بهره برداری از پروژه را برعهده می گیرد.

3- دسترسی به تخصص : بخش دولتی می تواند از تخصص و دانش فنی بخش خصوصی برای اجرای پروژه های پیچیده استفاده کند.

4- سریع تر شدن اجرا: بخش خصوصی معمولاً انگیزه دارد تا پروژه را به سرعت و به طور کارآمد تکمیل کند تا دوره بازگشت سرمایه خود را کوتاه کند .

5- ایجاد شغل: این پروژه های می تواند منجر به ایجاد شغل های جدید در طول ساخت و بهره برداری از پروژه شوند.

مزایا برای بخش خصوصی:

1- سود آوری: بخش خصوصی می تواند از طریق بهره برداری و اجاره پروژه سود کسب کند.

2- تنوع سازی سبد سرمایه گذاری: این پروژه ها به بخش خصوصی کمک می کند تا سبد سرمایه گذاری خود را تنوع بخشد و در معرض ریسک های جدیدی قرار بگیرد.

3- ارتقای وجهه عمومی : بخش خصوصی با سرمایه گذاری در پروژه های زیربنایی وجهه عمومی خود را ارتقا می دهد.

4- دسترسی به بازارهای جدید.

با تشکر از حسن توجه شما. علیرضا کلاته