کلاهبرداری رایانه ای

امروزه با پیشرفت روز افزون و چشمگیر فناوری اطلاعات و تمایل اشخاص و دولتها به استفاده از مزایای این عرصه پر از فرصت، شاهد شکل گیری مدلهای جدیدی از جرایم مالی، حیثیتی و امنیتی هستیم که با ماهیت جرم سنتی تفاوتهای اساسی دارند از طرفی لفظ "کلاهبرداری" بر زبان مردم به غلط یا درست زیاد شنیده می شود؛ کسی که از دوست خود مالی قرض گرفته ولی علی رغم یادآوری های مکرر پس نمی دهد یا آگهی کلاسهای تضمین قبولی در رشته مورد علاقه ی کنکور همگی ممکن است برچسب کلاهبرداری بخورند ‌؛ در این مقاله رایج‌ترین جرایم ارتکابی که بعضا با کلاهبرداری اینترنتی اشتباه می شوند اما مجازاتی متفاوت دارند را شرح می دهیم :

کلاهبرداری سنتی

 اگر شخصی مال خود را در اثر مانورهای متقلبانه دیگری (و نه صرفا حرف دروغ) به او یا شخص سومی بدهد و مال از دسترس وی خارج شود کلاهبرداری رخ داده است. مجازات آن در صورتیکه بالاتر از 100‪ میلیون تومان ارزش مال برده شده باشد از 1 تا 7 یا در حالت شدید 2 تا 10 سال حبس است اما در مبالغ پایین تر، نصف این مجازاتهاست. (اصلاحی ماده104 قانون مجازات اسلامی)

کلاهبرداری از طریق رایانه نمونه ای از کلاهبرداری سنتی است مثلا فردی در اینستاگرام مدعی فروش پوشاک لاکچری با قیمتهای استثنایی می شود و حتی عکسهایی از یک سری کالا به نمایش می گذارد اما بعد از گرفتن پول مشتری، دیگر جواب گوشی او را نمی دهد و بعد از تعقیب کیفری معلوم می‌شود او اصلا در کار خرید و فروش پوشاک نبوده و نیست و پولها خرج کارهای دیگر می شده!! در این مورد رایانه فقط واسطه و بستر انجام رفتارهای متقلبانه شده است. 

تحصیل مال نامشروع

در رویه برخی دادگاه ها اگر شخصی مال دیگری را حسب شواهد با سوءنیت مجرمانه تصرف و تملک کند اما عناوین دیگر مثل سرقت، کلاهبرداری و خیانت در امانت به آن قابل انتساب نباشد، به این جرم محکوم می گردد مثلا کسی که کپن های سهمیه ای افراد بی بضاعت را از آنها می خرد و بعد ارزاق مربوطه را به قیمت بازار آزاد می فروشد. 

کلاهبرداری رایانه ای 

کلاهبرداری رایانه ای مفهومی است که در ماده13 قانون جرایم رایانه ای سال 1388 عنوان شده است : 

وجه اشتراک آن با دو جرم کلاهبرداری سنتی و تحصیل مال نامشروع در به دست آوردن مال یا منفعتی برای خود یا شخص دیگری است اما تفاوت اساسی آن در دستکاری سیستمهای رایانه ای به صورت غیرمجاز اعم از اضافه کردن یا کم کردن یا تغییر شکل داده ها (data) است. برای فهم بهتر به مبانی و مفاهیم اولیه رایانه رجوع می کنیم:

"داده ها یا دیتا" مجموعه ای از علائم و مقادیر عددی است که زبان مشترک رایانه هاست و برای کاربران غیرمتخصص در برنامه نویسی قابل فهم نیست مثل این دستور رایانه‌ای : ... oac6/r.43p#j8 

در مقابل "اطلاعات" مجموعه ای از کلمات و اعداد قابل فهم توسط کاربران عادی رایانه است مثل فیلم و عکس و متن و موزیک 

با این تفاسیر هرگونه ایجاد و حذف داده ها با هدف فریب دادن رایانه ها صورت می گیرد که این مورد تفاوت اصلی کلاهبرداری رایانه ای با اسلاف و جرایم پیشین است. 

از مثال های ساده و معروفی که در این زمینه وجود دارد، داستان زیر است:

دستگاه فروش نوشابه ای در نزدیکی پمپ بنزینی قرار داشت اما چند هفته ای می شد که مسئول تخلیه سکه های دستگاه متوجه کم بودن تعداد سکه ها نسبت به میزان فروش قوطی ها و همچنین وجود آب و رطوبت غیر معمولی در مخزن پول ها شده و آن را گزارش داده بود. بعد از تکرار چند باره این رخداد غیر معمول اقدام به نصب دوربین مداربسته ای رو به نمای بیرونی دستگاه نمودند و در کمال تعجب متوجه مردی شدند که شبانه با قالب یخ های سکه ای دست ساز به آنجا آمده و شروع به انداختن این سکه های یخی در ورودی دستگاه کرده و سیستم تشخیص پرداخت را فریب داده و نوشابه ها را به این طریق مدتها مفت و مجانی یه جیب می زده است!!

شما هم اگر تجربه ای در این خصوص دارید یا درگیر پرونده هایی مشابه هستید جریان آن را با ما به اشتراک بگذارید.

حامد نادرزاده - وکیل پایه یک دادگستری