بررسی کیفری جرم‌انگاری مجیک ماشروم در قوانین ایران

چکیده:

 مجیک ماشروم یا قارچ‌های روان‌گردان، به دلیل داشتن ترکیباتی مانند پسیلوسایبین و پسیلوسین، اثرات توهم‌زا و تغییرات ادراکی ایجاد می‌کنند. با وجود اینکه در بسیاری از کشورها این ماده در فهرست مواد تحت کنترل قرار گرفته است، در قوانین ایران هنوز جرم‌انگاری صریحی در مورد آن صورت نگرفته است. این مقاله به بررسی وضعیت حقوقی مجیک ماشروم در ایران، خلأهای قانونی و چالش‌های موجود در رویه‌های قضایی می‌پردازد.

مقدمه:

 مواد روان‌گردان طبیعی مانند مجیک ماشروم در سال‌های اخیر مورد توجه جوامع علمی و حقوقی قرار گرفته‌اند. برخی کشورها این ماده را جرم‌زدایی کرده‌اند، در حالی که برخی دیگر آن را در دسته مواد مخدر یا روان‌گردان‌های غیرمجاز قرار داده‌اند. در ایران، با توجه به نبود تصریح قانونی در مورد این ماده، وضعیت آن همچنان مبهم است و تفسیرهای متفاوتی از سوی مراجع قضایی ارائه می‌شود.

۱. تعریف و ماهیت مجیک ماشروم:

 مجیک ماشروم به گروهی از قارچ‌ها اطلاق می‌شود که حاوی پسیلوسایبین و پسیلوسین هستند و تأثیرات روان‌گردان دارند. برخلاف بسیاری از مواد مخدر که به‌صورت مصنوعی تولید می‌شوند، این ماده به‌طور طبیعی رشد می‌کند و مصرف آن در برخی از کشورها به‌عنوان درمانی برای بیماری‌های روانی تحت بررسی است.

۲. وضعیت قانونی مجیک ماشروم در ایران:

 قانون مبارزه با مواد مخدر ایران (مصوب ۱۳۶۷ و اصلاحات بعدی) به‌طور مشخص به مجیک ماشروم اشاره نکرده است. با این حال، ماده مؤثره این قارچ یعنی پسیلوسایبین و پسیلوسین در فهرست مواد روان‌گردان ممنوعه قرار دارند. این بدان معناست که استخراج، تولید یا توزیع این ترکیبات مشمول مجازات‌های مربوط به مواد روان‌گردان است، اما خود قارچ مجیک ماشروم به‌صورت خام و طبیعی در این فهرست قرار ندارد.

با این وجود، طبق ماده ۸ قانون مبارزه با مواد مخدر، تولید، توزیع و فروش مواد روان‌گردان ممنوع بوده و بر اساس میزان و نوع ماده، مجازات‌هایی مانند حبس، جزای نقدی و حتی اعدام در موارد خاص در نظر گرفته شده است. از آنجا که پسیلوسایبین در فهرست رسمی مواد مخدر یا روان‌گردان‌های غیرمجاز در ایران قرار دارد، در صورتی که فردی اقدام به استخراج یا جداسازی این ماده از قارچ کند، ممکن است مشمول این ماده قانونی شود. همچنین، برخی مراجع قضایی ممکن است با استناد به تبصره ماده ۱ قانون مبارزه با مواد مخدر که اشاره به مواد مشابه دارد، آن را تحت پیگرد قرار دهند.

۳. جرایم مرتبط با مجیک ماشروم:

 با توجه به نبود تصریح قانونی، جرایم مرتبط با مجیک ماشروم را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

تولید و توزیع: اگرچه خود مجیک ماشروم در قوانین ایران ذکر نشده، اما اگر مقام قضایی تشخیص دهد که ماده‌ای دارای اثرات روان‌گردان قوی است و حاوی ترکیبات ممنوعه مانند پسیلوسایبین است، ممکن است بر اساس قوانین کلی مبارزه با مواد مخدر تحت پیگرد قرار گیرد.

مصرف شخصی: از آنجا که مصرف این ماده به‌صورت مشخص در قوانین ایران جرم‌انگاری نشده، نمی‌توان مصرف آن را به‌عنوان یک جرم مستقل در نظر گرفت. با این حال، در برخی پرونده‌ها، ممکن است دادگاه‌ها با استناد به ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر، فرد مصرف‌کننده را به اقدامات تأمینی و درمانی یا مجازات‌هایی مانند جزای نقدی و شلاق محکوم کنند.

۴. چالش‌های قانونی و رویه‌های قضایی:

ابهام در جرم‌انگاری:

 نبود تصریح قانونی درباره مجیک ماشروم باعث شده که برخی مراجع قضایی این ماده را در دسته روان‌گردان‌ها قرار دهند و برخی دیگر آن را فاقد وضعیت حقوقی مشخص بدانند.

عدم وجود رویه قضایی مشخص:

 در نبود قانون مشخص، ممکن است قضات در پرونده‌های مرتبط، تصمیمات متفاوتی اتخاذ کنند.

تفاوت با سایر مواد روان‌گردان:

 برخلاف موادی مانند شیشه یا کوکائین که در قوانین ایران صراحتاً ممنوع شده‌اند، مجیک ماشروم هنوز در دسته‌بندی رسمی قرار نگرفته است، اما ترکیبات فعال آن جرم‌انگاری شده‌اند.

۵. سایر مواد قانونی مرتبط:

 علاوه بر قوانین کلی مبارزه با مواد مخدر، برخی مقررات دیگر ممکن است در ارتباط با مجیک ماشروم مطرح شوند:

ماده ۴۰ قانون مجازات اسلامی: که بر اصل قانونی بودن جرم و مجازات تأکید دارد، بیان می‌کند که هیچ عملی جرم نیست مگر اینکه در قانون تصریح شده باشد. بنابراین، در نبود تصریح قانونی، نمی‌توان مجیک ماشروم را مشمول مجازات دانست، اما استخراج یا استفاده از پسیلوسایبین می‌تواند جرم تلقی شود.

ماده ۵۶۸ قانون مجازات اسلامی: در مورد تولید و نگهداری مواد خطرناک که می‌توانند سلامت عمومی را به خطر بیندازند، کاربرد دارد. چنانچه مجیک ماشروم در موارد خاص به‌عنوان ماده‌ای خطرناک شناخته شود، ممکن است تحت این ماده مورد بررسی قرار گیرد.

آیین‌نامه اجرایی قانون مبارزه با مواد مخدر: که فهرست مواد ممنوعه را مشخص کرده است. در صورت تغییر در این آیین‌نامه و اضافه شدن نام مجیک ماشروم به فهرست مواد تحت کنترل، وضعیت قانونی این ماده در ایران تغییر خواهد کرد.

۶. سیاست‌های آینده و اصلاحات قانونی:

 با توجه به روندهای جهانی در حوزه کنترل مواد روان‌گردان، ممکن است در آینده تغییراتی در قوانین ایران ایجاد شود. برخی کشورها به‌جای جرم‌انگاری، سیاست‌هایی مبتنی بر کاهش آسیب و استفاده درمانی از این ماده را در پیش گرفته‌اند. در ایران، تدوین یک سیاست مشخص در این زمینه می‌تواند از سردرگمی در رویه‌های قضایی جلوگیری کند.

نتیجه‌گیری:

در حال حاضر، مصرف و نگهداری مجیک ماشروم در قوانین ایران به‌طور صریح جرم‌انگاری نشده است، اما ماده مؤثره آن یعنی پسیلوسایبین در فهرست مواد روان‌گردان غیرمجاز قرار دارد. این بدین معناست که تولید، استخراج و توزیع این ماده ممکن است مشمول قوانین مبارزه با مواد مخدر باشد. همچنین، سایر مواد قانونی مانند ماده ۴۰ و ۵۶۸ قانون مجازات اسلامی می‌توانند در تفسیر پرونده‌های مربوط به این ماده نقش داشته باشند. به دلیل نبود یک رویه قانونی مشخص، نیاز به بررسی دقیق و تدوین قوانین روشن در این زمینه وجود دارد.