بررسی مصادیق جرایم رایانه ای (با نگاهی به مصادیق جرایم سایبری)
بررسی مصادیق جرایم رایانه ای
(با نگاهی به مصادیق جرایم سایبری)
نويسنده: حميد والائي
وكيل پايه يك دادگستري
پژوهشگر حقوق فناوری اطلاعات و ارتباطات (IT)
چكيده:
محيط سايبر يا فضاي مجازي در حال حاضر با توجه به خدماتي كه به بشر ارائه مي دهد مي تواند مامني باشد براي بزهكاراني كه سعي در ارتكاب جرايم سايبري را دارند. برخي از مصاديق جرايم سايبري جدید بوده اما بسیاری از آنها با تولد اولين كامپيوترها به وجود آمده اند.
در جرايم سنتي جرم عموماً بر روي اشخاص، اموال و امنيت واقع مي گردید ولي در جرايم سايبري نوع آلت جرم به نوعي ماشين (كامپيوتر) مي باشد. حتي مصاديقي كه براي اين جرایم در نظر گرفته شده است مثل كلاهبرداري سايبري، با نوع سنتي آن متفاوت مي باشد هر چند كه نتيجه به وجود آمده شايد همان نتيجه اي باشد كه در جرايم سنتي وجود داشت.
مصاديق جرايم سايبري بسته به قوانين كشورها، مختلف مي باشد. حتي سازمان ملل در زمينه پيشگيري و تعيين مصاديق جرايم سايبري كنگره هايي را تشكيل داده است.
مصاديق جرايم سايبري روز به روز متنوع تر مي شوند لذا نمي توان آنها را حصري ناميد چرا كه روز به روز فناوري هاي كامپيوتري به روز مي گردند و به تبع آن جرايم نوینی به وجود مي آيند.
كلمات كليدي: جرم سايبري، فضاي سايبري، مجرمين سايبري، هکرها و کرکرها
**از مقالات پذیرش شده در همایش ملی حقوق بین الملل در آیینه علوم روز(جهاد دانشگاهی استان آذربایجانغربی در شهر ارومیه) ، به مورخه ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۱، و چاپ شده در کتاب مجموعه مقالات همایش.**
مقدمه
همزمان با توسعه جوامع، تكنولوژي و فناوري هاي موجود در جامعه نيز توسعه مي يابند. علوم كامپيوتري جزء علوم و فناوري هايي مي باشد كه توسعه آن سريعتر و داراي پيچيدگي هاي خاص مي باشد. چرا كه در اكثر موارد تكنولوژي مربوط به كامپيوتر بدون هيچگونه مانعي مرزها را در مي نوردد و حتي در بسياري از مواقع عاملي مي شود در دست برخي از بزهكاران تا بدين طريق به مقاصد خويش برسند. علم حقوق كه از آن به عنوان ” علم بررسی قواعد اجتماعی و سیر تحول این قواعد ياد مي كنند به بررسی روابط بین دولت و شهروند (حقوق عمومی)، روابط بین اشخاص خصوصی با هم(حقوق خصوصی). حقوق بینالملل نیز به مسائل و روابط بین ملت ها، دولت ها، اشخاص و سازمانها در عرصه فراملی و بیندولی میپردازد.”[1] اما در بسياري از مواقع حقوق و يا بهتر بگوييم قواعد مربوط به اجتماع نمي تواند پا به پاي علوم از جمله علوم كامپيوتري حركت كند و نهايتاً بروز بسياري از جرايم سايبري در نتيجه نبود قوانين لازم به وجود امده و كنترل آنها نيازمند تدوين قوانين لازم و پيشگيري هاي علمي مي باشد.
در اين مقاله سعي بر اين خواهد شد تا با مشخص نمودن برخي از مصاديق جرايم سايبري تا حدودي به روشن شدن موضوع كمك شود البته مصاديق مزبور نمي تواند به صورت حصري بشند چرا كه هر روز نمونه هاي مختلفي به وججود مي آيند كه لازمه تدوين جدي تر قوانين مربوطه مي باشند.
اهداف تحقیق:
هدف از تحقیق بررسی مصادیق جرایم سایبری بوده و سعی بر این می باشد که چگونگی تعیین مصادیق مشخص گردد.
روش تحقیق:
روش تحقیق عبارت از منابع کتابخانه ای و اینترنتی می باشد.
بحث:
فضاي سايبري
واژه سایبر در فارسی به مجاز و مجازی ترجمه شده است؛ اما این ترجمه گویای دقیق این واژه نیست زیرا محیط سایبر محیطی است حقیقی و واقعی نه دروغین و مجازی و فقط به شکل مادی و ملموس احساس شدنی نیست و این نکته کافی نیست که به آن مجاز و مجازی اطلاق شود[2].
واژه سایبر در اصطلاح به همه محیط هایی گفته میشود که اساس فعالیت آنها بر مبنای پردازش و طبق سامانه صفر و یک کار میکنند.[3]
سایبر در زبان عموم مردم به غلط اینترنت نامیده میشود در حالی که اینترنت یک شبکه رایانه ای بین المللی بزرگ است که نظیر آن چندین شبکه بزرگ مثل یوزنت، تله نت و … وجود دارد. تعداد این شبکه های بزرگ بالغ بر 19 شبکه است.[4]
البته پیدایش فضای سایبر مرهون این شبکه بزرگ جهانی است و بخش قابل توجه و حداقل لایه آشکار و ملموس آنرا تشکیل میدهد. [5]
در خصوص فضاي سايبري مي توان گفت: “آنچه به موازات سادهسازي و تنوع بخشيدن به كاركردهاي انعطاف پذير رايانه ها، بهره برداري گسترد هتر و متنوع تر از سيستم هاي رايانه اي شخصي(Personal Computer (PC)) را به نحو باورنكردني توسعه داد و به آن وجه هاي جهاني بخشيد، امكان اتصال آنها به يكديگر از طريق ارتباطات الكترونيك(Electronic Communication) است. اين امر اشتراك گذاري كاركردها و اطلاعات ميان رايانه ها را ميسر ساخت و به تدريج شبك هاي جهاني به وجود آمد و فضايي به نام فضاي سايبر (Cyber Space) شكل گرفت به طوری كه از دنياي فيزيكي كاملاً متمايز بود و ويژگي هايي داشت كه نمونه هاي آن در داستان هاي تخيّلي آمده بود”.[6] از لحاظ لغوی در فرهنگهای مختلف سایبر به معنی مجازی و غیرملموس میباشد، محیطی است مجازی و غیرملموس موجود در فضای شبکههای بینالمللی (این شبکه ها از طریق شاهراههای اطلاعاتی مثل اینترنت بهم وصل هستند) که در این محیط تمام اطلاعات راجع به روابط افراد، فرهنگ ها، ملتها، کشورها و به طور کلی هرآنچه در کرهٔ خاکی بصورت فیزیکی ملموس وجود دارد(به صورت نوشته، تصویر، صوت، اسناد) دریک فضای مجازی به شکل دیجیتالی وجود داشته و قابل استفاده و دسترس کاربران میباشند و به طریق کامپیوتر، اجزا آن و شبکههای بینالمللی بهم مرتبط میباشند[7].
فضاي سايبر بدين شكل، فضايي است كه به نوعي شبكه هاي مختلف كامپيوتري به همديگر وصل بوده و تبادل اطلاعات در اين فضا صورت مي گيرد. اين اطلاعات مي تواند اطلاعات تصويري، صوتي، متني و… باشد. نيازهاي افراد، تكنولوژي را به سمتي برده است كه منطبق با اين نيازها باشد، بدين سبب علاوه بر فوايد اين تكنولوژي، بزهكاراني نيز در اين فضا، همچون فضاي واقعي مشغول ارتكاب جرم مي باشند.
جرايم مربوط به فضاي مجازي تفاوتهاي با جرايم مربوط به فضاي واقعي و يا بهتر بگوييم، جرايم كلاسيك دارد.
جرایم سایبری جزو جرایم ناشی از فناوری مدرن است؛ از این رو دارای ویژگیهای منحصر به فردی است که آن را از جرایم کلاسیک و سنتی جدا میکند. در این بخش برخی از این تفاوتها را بر میشماریم[8]
تعداد بزهدیده در جرایم کلاسیک، تعدادی خاص و محدود هستند در حالی که امروز در فضای سایبر، تعداد زیادی بزهدیده میشوند. به عنوان مثال هنگام نوشتن انتشار یک ویروس، میلیونها سایت و در پی آن میلیونها کاربر، بزهدیده میشوند و یا با راه اندازی یک وب سایت یا ارسال پیامهای تبلیغاتی فریبکارانه به آدرسهای الکترونیکی کاربران، میلیونها مخاطب فریب میخورند.[9]
جرایمی در این دسته قرار میگیرند که جرایم سنتی تلقی میشوند؛ اما در حال حاضر به علت پیشرفت فناوری، با وسایل نوینی انجام میشوند. از جمله این جرایم می توان به کلاهبرداری سایبری، جعل سایبری، تخریب سایبری، جاسوسی سایبری و … اشاره نمود.[10]
جرم سايبري[11] و مجرمين سايبري
“جرایم سایبری، نوعی از جرایم اینترنتی میباشند که شامل جرمهایی هستند که در محیط سایبر بوجود میآیند”[12] جرایم سایبری در اصطلاح به جرایمی گفته می شود که در محیطی غیر فیزیکی علیه فناوری اطلاعات با حالات شبیه سازی و مجازی سازی ارتکاب می یابد[13].
امروزه بسیاری از جرایم سنتی، همزمان با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات به شدت متحول شده و به جرایم سایبری تبدیل شده اند[14]. جرایم سایبری نیز به جهت گسترش خود، رفته رفته جانشین عباراتی چون جرم های رایانه ای و جرم های اینترنتی میشوند. به جرایم سایبر، جرایم علیه فناوری اطلاعات نیز گفته میشود[15].
با توجه به مجازي بودن محيط سايبر، امكان تبهكاري سايبري وجود دارد، بطوريكه در برخي مواقع پيشگيري از اين تبهكاري ها دشوار بوده و تعقيب و دستگيري بزهكاران مربوطه بعضاً غيرممكن مي گردد. انواع مجرمین محیط سایبرشامل هکرها، کرکرها، فریکهای تلفن و انواع جرمهای ممکن بانام مجرمين و جرايم سايبري شناخته مي شوند.
“دراواسط دههٔ ۹۰با گسترش شبکههای بینالمللی وارتباطات ماهوارهای، نسل سوم جرایم کامپیوتری، تحت عنوان جرایم سایبری(مجازی)یا جرایم در محیط سایبر شکل گرفتهاست. به این ترتیب جرایم اینترنتی را میتوان مکمل جرایم کامپیوتری دانست، بخصوص اینکه جرایم نسل سوم کامپیوتری که به جرایم در محیط مجازی معروف است، غالبا از طریق این شبکه جهانی به وقوع میپیوندد”.[16]
مجرميني كه در اين حوزه به ارتكاب جرم مي پردازند تفاوتهايي با مجرمين فضاي واقعي دارند. درست كه اين مجرمين نيز همانند مجرمين فضاي واقعي داراي شخصيت حقيقي هستند ولي خصوصياتي دارند كه آنها را متمايز مي كند. نمونه اي از اين مجرمين عبارتند از:
- هکر: دردههٔ 1970 واژهٔ هکر به شخصی اطلاق میشد که در برنامه نویسی بسیار ماهر و باهوش باشد. بعدها در دههٔ 1980 این واژه به معنی شخصی بود که در نفوذ به سیستمهای جدید به صورت ناشناس تبحر داشته باشد. امروزه بیشتر با هدف ترساندن هکرها، رسانهها و مقامات مسئول مانند آژانسهای دولتی و ادارات پلیس، این واژه به هرشخصی که مرتکب یک جرم مرتبط با فناوری شود، اطلاق میکنند. این درست است که هکرهای کنجکاو میتوانند سهوا باعث زیانهای قابل توجهی شوند، اما جستجو برای یافتن اطلاعات و آموزش، نه انتقام گیری یا صدمه زدن به دیگران، عاملی است که باعث میشود اکثر هکرها سرگرمی خود را به نحوی بیرحمانه دنبال کنند.
- کرکرها: ازسوی دیگر کرکرها هکرهای بدخواهی هستند. آنها به سیستمها رخنه میکنند تا خرابکاری کنند، ویروسها و کرمهای رایانهای را منتشر کنند، فایلها را پاک کنند یا بعضی انواع دیگر ویرانی را ببار آورند.اختلاس، کلاهبرداری یا جاسوسی صنعتی (سرقت اطلاعات محرمانه یک شرکت) تنها بخش کوچکی از اهداف احتمالی کرکرها میباشد.
- تفاوت هکرهاوکرکرها: هکرها دریک مورد مهم با کرکرها تفاوت دارند، کارهایی که آنها انجام میدهند معمولاً از روی بدخواهی نیست.انگیزه بیشتر هکرها برای این کار، تمایل شدید به یادگیری نحوه کار سیستم رایانه، یافتن راهی برای ورود مخفیانه به آنها و پیداکردن سوراخهای امنیتی این سیستم هاست هیجان خواندن اطلاعاتی که میدانند اجازه دیدن آنهارا ندارند یا انجام کاری که میدانند قانونی نیست به لذت دست زدن به چنین تجاربی توسط هکرها به عنوان سرگرمی می افزاید. آنها در فعالیتهای خود معتقد به نگرش ببین اما دست نزن هستند.
- فریکهای تلفن: شکل دیگر از جرایم رایانهای را”فریکهای تلفن ” مرتکب میشوند.فریکها به جای دسترسی به سیستمهای رایانه ای، ازطریق خطوط تلفن در دنیای سایبر گشت میزنند.فریکها از میان اولین هکرها دردهه1970 پدید آمدند. یکی از حوادثی که توسط فریکها بوجود آمده بود در سال 1977 مربوط به اداره پلیس شهر نیویورک میشد، فریکها به سیستم تلفن این اداره نفوذ کرده بودند و متن ضبط شدهای را که به تماس گیرندگان خوشامد میگفت تغییر داده بودند، در متن ضبط شدهٔ جدید گفته میشد که افسران پلیس مشغول خوردن نان شیرینی و نوشیدن قهوه هستند و فرصت جواب دادن به تلفنها را ندارند، این پیام به تماس گیرندگان توجه میکرد که در موارد اورژانس با شماره 119 تماس بگیرند.[17]
مصاديق و انواع جرايم سايبري
در فضای سايبری جرايم مختلفي وجود دارند كه برخي از آنها از تولد اولين كامپيوترها شروع و تاكنون ادامه دارند و برخي نيز جديداً به وجود آمده و برخي نيز حتماً به وجود خواهند آمد. برخي از آنها در ذيل آورده مي شود:
جرایم سنتی در محیط دیجیتال
-
- جاسوسی رایانهای: جاسوسی رایانهای همانند جاسوسی کلاسیک ناظر به کسب اسرار حرفه ای، تجاری، اقتصادی، سیاسی، نظامی و نیز افشاء و انتقال و استفاده از اسرار است، فرد مرتکب جرم با دستیابی و فاش کردن این اسرار، ضرر سیاسی، نظامی، مالی، تجاری وارد می کند. این جرم امنیت ملی را با مخاطره مواجه میکند.
- سابوتاژ رایانهای: این جرم باجرم تخریب شباهت بسیاری دارد، هدف مجرم اخلال در نظام سیاسی و اقتصادی یک کشور و بالطبع اخلال در امرحکومت است. در واقع اصلاح، موقوف سازی، پاک کردن غیرمجاز دادهها یا عملیات کامپیوتر به منظور مختل ساختن عملکرد عادی سیستم سابوتاژ رایانهای گویند.
- جعل کامپیوتری: واردکردن، تغییر، محو یا موقوف سازی دادههای کامپیوتری یا برنامههای کامپیوتری به منظور و اهداف سیاسی و اقتصادی صورت میگرد. جعل کامپیوتری جعل داده هاست. در جعل کامپیوتری عمل ارتکابی بر دادهها اثر میگذارد، با این تفاوت که داده، ماهیت اسناد عادی را ندارد.
- افترا و نشر اطلاعات از طریق پست الکترونیک: پست الکترونیک مرسومترین و گستردهترین سرویس شبکههای کامپیوتری و بین الملی است، هر کاربر میتواند در شبکههای بینالمللی از طریق یک آدرس مشخص الکترونیک شناخته شود که با دسترسی به رمز آن میتوان به آسانی در آن تقلب کرد. این قالبیت پست الکترونیک میتواند ابزاری جالب برای نشر اطلاعات مجرمانه یا نشر اکاذیب و افترا به اشخاص باشد و احتمال کنترل اطلاعات برای تهیه کننده کاملا مشکل است و در عمل به خاطر تعداد بسیار زیاد پست الکترونیک ارسالی، اتخاذ تدابیر کلی و گسترده امنیتی مشکل بوده و تنها برای بخش کوچکی از دادهها میسر میباشد.
- تطهیر نامشروع پول: بدست آوردن پول از طریق غیر قانونی یا پول کثیف، به نحوی که قانونی یا پاک به نظر برسد، از جرایم کلاسیک بوده که در محیط سایبر به کمک اینترنت، پست الکترونیک و شبکههای بینالمللی ارتباطی صورت می پذیرد، نحوهٔ ارتکاب بدین نحو است که باندهای بزرگ نامشروع توسط پست الکترونیک یا اینترنت بدون هیچ کونه اثر و نشانی درخواست ارسال مبالغی پول به حساب شخص معینی را مینمایند و در تقاضای خود نحوهٔ ارسال پول و دستمزد و مدت استرداد را بیان و در صورت قبول طرف نوع و نحوهٔ تنظیمات لازم را اعلام میدارند و اصولا در زمان استرداد پول یک عنوان مشروع در تجارت الکترونیک را با منشا تجاری انتخاب و با هدف خود هماهنگ می نمایند لازم به ذکر است غالب این درخواستها از افراد کشورهایی که از لحاظ تکنولوژی اطلاعاتی و ارتباطی و هماهنگی پلیسی در سطح بینالمللی در درجهٔ پایین تری قرار دارند انتخاب میشود.
- قاچاق مواد مخدر : باتوجه به گسترش ارتباطات شبکهای و درمحیط سایبر و دسترسی آسان افراد به هم از طریق پست الکترونیک و اینترنت هرگونه قاچاق مواد مخدر اعم از خرید، فروش، پخش، توزیع یافتن واسطه ها و مصرف کنندگان از طریق شبکههای کامپیوتری انجام میشود. از ویژگیهای آن حذف و کمتر نمودن واسطهها و توزیع کنندگان، گسترش دامنهٔ فعالیت قاچاق چیان تا سطح بینالمللی، اقدامات پلیس در خصوص کشف فروشندگان و خریداران مواد مخدر به سختی و درمواردی غیر ممکن میباشد و ضریب اطمینان قاچاق موادمخدر از طریق ارتباطات کامپیوتری و شبکهای بالاتر از نوع سنتی آن میباشد.
- جرایم ناظر به کپی رایت و برنامه ها: هرگونه تکثیر، ارسال، انتقال، در اختیار عامه گذاشتن، پخش گسترده، توزیع، فروش و استفادهٔ غیر مجاز از برنامههای کامپیوتری سرقت نرمافزار گویند.
- جرایم در تجارت الکترونیک : شامل کلاهبرداری در تجارت، تعریف کلی و کلاسیک کلاهبرداری عبارتست از”تحصیل مال دیگری بااستفاده از وسایل متقلبانه”شخصی در نقطهای نامعلوم با واردشدن به شبکهٔ بینالمللی (مثل اینترنت) و معرفی خود به عنوان تاجر و صاحب یک شرکت معتبر در یک سایت تجاری و ارائهٔ “نهادی مشابه ادارهٔ ثبت اسنادکه این نهاد عهده دار ثبت دادههای تجاری و تجار است تا بدین ترتیب تاجر مجوز ورود به عرصهٔ تبادلات الکترونیک را کسب نماید “و هم چنین نهادی که در تجارت الکترونیک به معنای زیرساخت کلید عمومی است. اساس تجارت الکترونیک و از محورهای عمده و مهم آن داشتن این نهاد برای تجار میباشد “(تماما غیرواقع و کذب)، اظهار میدارد که کالایی را با قیمت معین، نوع و تعداد مشخص در اختیار داشته و قابل عرضه به مشتریان میباشد از طرفی خریدارانی که در فضای شبکهها مشغول تجارت الکترونیک (خرید و فروش) میباشند پس از دریافت پیام، نسبت به برقراری ارتباط شبکه ای (که غالبا به صورت پست الکترونیک یا ارسال درخواست هز طریق شبکه میباشد قبول(خرید) خود را اعلام و مقداری از کالای موردنظر را درخواست میکنند. شخص فروشنده پس از جلب اعتماد طرف مقابل، نسبت به اعلام شماره حساب یا شماره کارت اعتباری خود برای دریافت وجه اقدام مینماید. خریدار نیز پس از پرداخت وجه(غالبا به صورت پرداخت های الکترونیکی) منتظر دریافت کالا میباشد در صورتیکه شخص فروشنده قبلا با عملیاتهای متقلبانه و نفوذ توانسته بوده که نهادهای نامبرده را به صورت غیرواقع برای خود اختیار نماید و بدین وسیله مبلغی را من غیرحق کسب نماید.
- جرم آینده، تروریسم سایبر : والتر لاکور یک متخصص تروریسم در مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی اشاره میکند که یک مقام رسمی سیا ادعا کرده است که میتواند “با یک میلیارد دلار و 20 هکر قابل، ایالت متحده را فلج کند.”لاکور یادآوری میکند که اگرچه هدف تروریستها معمولاً قتل سران سیاسی، گروگان گیری یا بعضا حمله ناگهانی به تسهیلات دولتی یا عمومی است، اما صدمهای که ممکن است به وسیلهٔ حمله الکترونیکی به شبکههای رایانهای وارد آید میتواند”بسیار غم انگیزتر باشد و اثرات آن تا مدتها باقی بماند.”لاکور معتقد است که تروریسم رایانهای ممکن است برای تعداد کثیری از مردم بسیار ویران کننده تر از جنگهای بیولوژیک یا شیمیایی باشد. از اقدامات سایبر ترور ارتباط بین تروریستها از طریق شبکههای بینالمللی و تبادل افکار و اعمال مجرمانه در سطح بسیار پیچیده است که از ویژگیهای این نوع ارتباط عدم توانایی پلیس در کنترل و شنود این ارتباطات میباشد. اما آیا واقعا تروریسم سایبر امکان پذیر است؟ درسال 1991 حین جنگ خلیج فارس که میان عراق و ائتلافی از چند کشور به رهبری ایالت متحده در گرفت، یک جوان 18 ساله فلسطینی، متهم به نفوذ به رایانههای پنتاگون شد. این مرد جوان ظاهرا به اطلاعات سری مربوط به موشک پیتریوت دسترسی پیدا کرده بود که یک سلاح کلیدی آمریکا برای دفاع در مقابل حمله موشک های اسکاد عراق محسوب میشد. در نفوذ دیگری در همان جنگ چندین نوجوان هلندی به رایانههای نظامی، زمینی، هوایی و دریایی ایالت متحده در 34 سایت مختلف نفوذ کردند، نفوذکنندگان در یکی از حملات خود به دادههای بسیار حساسی درباره پرسنل نظامی، نوع و میزان تجهیزات نظامی فرستاده شده به خلیج فارس، اهداف موشکها و توسعهٔ سیستمهای تسلیحاتی دست یافتند، در واقع این نوجوانان کرکرهایی بودند که تنها به خواندن این فایلها اکتفا نکردند بلکه اطلاعات مربوط به تحرکات ارتش و توانایی موشکها را سرقت کردند و در اختیار عراقیها قرار دادند. [18] و [19]
در خصوص انواع جرمهای رایانهای، سازمان ملل با تاكید بر تقسیمبندیهای OECD و شورای اروپا به انواع مشترك و عمومی جرمهای رایانهای شامل موارد زیر اشاره میكند:
1-كلاهبرداری با سوءاستفاده از رایانه،
2- جعل رایانهای،
3-ایجاد خسارت (تخریب) یا تغییر دادهها یا برنامههای رایانهای،
4-دستیابی غیرمجاز به سیستمها و خدمات رایانهای،
5-تكثیر غیرمجاز برنامههای رایانهای قانونا حمایت شده.
در نهمين كنگره سازمان ملل متحد درباره جرايم سايبري سه دسته جرايم زیر از یكدیگر تفكیك شدهاند:
الف. جرمهای ارتكابی علیه فناوریها و كاربران آنها
1-دستیابی غیرمجاز به رایانه یا سیستمهای رایانهای،
2-استفاده غیرمجاز از سیستمهای رایانهای،
3-خواندن، كپی كردن یا كپی گرفتن داده بدون اجازه،
4-ایجاد یا تمهید برنامههای مهاجم،
5- تخریب دادهها و سیستمهای رایانهای مورد استفاده عموم و خرابكاری رایانهای،
ب- جرمهای سنتی ارتكابی با استفاده از رایانه یا فناوریهای ارتباطی
1-جرمهای مربوط به محتوای مجرمانه،
2-كودكربایی اینترنتی (به منظور سوءاستفاده جنسی)،
3- كلاهبرداری،
4-جاسوسی صنعتی یا تجاری،
5- جرمهای مربوط به مالكیت فكری،
6-قاچاق،
7-پولشویی،
پ – استفاده از فناوری برای حمایت از دیگر فعالیتهای مجرمانه.
استفاده از فناوری موجب میشود كه مرتكب در پوشش یك شغل مشروع، ظاهر شده و به طور ناشناس با هزینه اندك و در سطح جهانی به فعالیت مجرمانه اقدام كرده یا از فناوری شبكه برای حمایت از شكلهای جدید جرمها و سازمانهای مجرمانه از قبیل قاچاق مواد روانگردان استفاده كند.[20]
در جمهوري اسلامي ايران براي تعيين مصاديق جرايم سايبري كارگروهي با عنوان كار گروه تعيين مصاديق محتواي مجرمانه “موضوع ماده 22 قانون جرايم رايانه اي”، مبادرت به احصاء فهرست مصاديق محتواي مجرمانه فضاي مجازي نموده است. اين كارگروه كه بموجب قانون جرايم رايانه اي در محل دادستاني كل كشور و به رياست دادستان كل كشور تشكيل گرديده، پس از طي جلسات متعدد كارشناسي با حضور نمايندگان دستگاههاي ذيربط، فهرستي را در 5 فصل مشتمل بر محتواي عليه عفت و اخلاق عمومي ـ محتواي عليه مقدسات اسلامي ـ محتواي عليه امنيت و آسايش عمومي ـ محتواي عليه مقامات و نهادهاي دولتي و عمومي ـ محتواي كه براي ارتكاب جرايم رايانه اي و ساير جرايم به كار مي رود، منتشر نمود؛ بر اساس قانون، اعضاي كارگروه مركب از وزارتخانه هاي ارتباطات و فناوري اطلاعات ـ اطلاعات ـ فرهنگ و ارشاد اسلامي ـ آموزش و پرورش ـ سازمان تبليغات ـ ناجا ـ صدا و سيما و…) در راستاي وظايف و مأموريت هاي ذاتي خود مكلف به ايجاد سامانه رصد فضاي مجازي در دستگاه متبوع خود بوده و همچنين كليه ارائه دهندگان خدمات دسترسي و ميزباني نيز مكلف خواهند بود چنانچه با يكي از مصاديق مصرحه در اين فهرست مواجه شدند ، بلافاصله مراتب را به دبيرخانه مستقر در دادستاني كل كشور از طريق سايت دادستاني به آدرس www.dadsetani.ir يا آدرس الكترونيكي dadsetani@dadsetani.ir اعلام نمايند. بر اساس ديدگاه اين كارگروه، مصاديق مجرمانه سايبري عبارتند از:
الف) محتواي عليه عفت و اخلاق عمومي
ب) محتواي عليه مقدسات اسلامي
ج) محتواي عليه امنيت و آسايش عمومي
د) محتواي عليه مقامات و نهادهاي دولتي و عمومي
ه ) محتوايي كه براي ارتكاب جرايم رايانه اي و ساير جرايم بكار مي رود.
مشاهده می شود، مصادیقی که تعیین شده اند عموماً برگرفته از عناوین مجرمانه کلاسیک می باشند. البته بحثی در این نیست که نتایج آنها در بسیاری از موارد همان نتایج جرایم کلاسیک می باشند ولی در برخی موارد ما با جرایمی مواجه هستیم که اگر با ارکان سه گانه جرم به بررسی آنها بپردازیم می بینیم که تفاوتهای عمده ای با جرایم کلاسیک دارند و اقداماتی که برای پبشگیری از آنها در نظر گرفته شده است در بسیاری از موارد جوابگو نمی باشند بدین سبب نیاز است که بررسی دقیق علمی در آن خصوص صورت گرفته و کارگروهی متشکل از حقوقدانان، جامعه شناسان، جرم شناسان و متخصصین علوم کامپیوتری به بررسی جرایمی که امکان بروز دارند و در کنار آن قوانین و مقررات و راهکارهایی برای پیشگیری از جرایم سایبری در نظر گرفته شود.
نتیجه گیری:
همانطور که در طول مقاله به آن اشاره گردید، پیشرفت روز افزون تکنولوژی در عین حال که به حل مشکلات جوامع کمک می کند در برخی از موارد نیز موجب بروز مشکلاتی می گردد از جمله این مشکلات، سوء استفاده برخی از این تکنولوژی های مربوط به کامپیوتر می باشد. جرایم سایبری روز به روز فزونی یافته و علم حقوق در بسیاری از موارد فاصله زیادی با این جرایم پیدا می کند بطوریکه در برخی از موارد اصل قانونی بودن جرم و مجازات به این گونه جرایم اعمال نشده و ما با بزهکارانی مواجه می شویم که بدون مجازات باقی می مانند. لذا تعیین مصادیق جرایم سایبری در سطح بین المللی و داخلی امری ضروری می باشد اما ضروری تر از آن بررسی های دقیق این جرایم می باشد که در بسیاری از موارد از قدرت قانونگذاران و حقوقدانان خارج می باشد و لازم است که کارگروهی متشکل از متخصصین علوم مختلف از جمله متخصصین علوم کامپیوتری گرد هم آیند و راههای پیگیری از آنها را بررسی و مقررات لازم را در این خصوص تدوین نمایند. البته در این خصوص لازم است سازمانهای بین المللی نیز در این زمینه کنگره ها و برنامه های را برای بررسی راهکارها و تدوین قوانین و مقررات متحد الشکل در نظر بگیرند چرا که اکثر این جرایم در محیط اینترنت (دهکده جهانی) صورت می گیرند که عاری از هرگونه مرز می باشند. کشورها نیز با همکاریهای قضایی و تکنولوژی در این زمینه می توانند در تعیین مصادیق و پیشگیری از این جرایم، کمک شایانی به همدیگر نمایند.
منابع و پی نوشتها:
- اميرحسين جلالي فراهاني، پيشگيري وضعي از جرايم سايبر در پرتو موازين حقوق بشر، فصلنامه تخصصي فقه و حقوق، شماره 6. 1384.
- برومندباستانی، «جرائم کامپیوتری و اینترنتی» انتشارات بهنامی، تهران،۱۳۸۳
- بیابانی، غلام حسین و هادیانفر، سید کمال؛ فرهنگ توصیفی علوم جنایی، تهران، انتشارات مرکز تحقیقات کاربردی کشف جرایم و امنیت معاونت آگاهی ناجا، 1384، چاپ اول.
- پرویزی، رضا؛ پی جویی جرایم رایانه ای، تهران، انتشارات جهان جام جم، 1384، چاپ اول.
- جلالی فراهانی، امیر حسین؛ درآمدی بر آیین دادرسی کیفری جرایم سایبری، تهران، انتشارات خرسندی، 1389، چاپ اول.
- جلالی فراهانی، امیرحسین؛ اسپم، جلوه سیاه تبلیغات در سیستمهای پیام رسان الکترونیکی، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، ش 8451، تیر 1384.
- حسن بیگی، ابراهیم، “حقوق وامنیت در فضای سایبر”موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بینالمللی ابرار، تهران،1384
- راجی، سید محمد هادی؛ نگاهی به قانون تجارت الکترونیک، فصلنامه نشریه حقوقی گواه، بهار و تابستان 1385، شماره 6 و 7، 96
- زندی، محمدرضا، تحقیقات مقدماتی در جرائم سایبری، تهران، انتشارات جنگل، 1389، چاپ اول.
- زندي، محمدرضا، جرم سایبری ، جرم فراملی، مجله قضاوت، شماره 55.
- Gina.De.Angelis,Cyber Crimes,Chelsea House Publisher.۲۰۰۰
- http://fa.wikipedia.org
[1] http://fa.wikipedia.org
[2] زندی، محمدرضا، تحقیقات مقدماتی در جرائم سایبری، تهران، انتشارات جنگل، 1389، چاپ اول، 38 و 40
[3] زندی، محمدرضا؛ پیشین، 39 و 41
[4] همان، 42
[5] جلالی فراهانی، امیر حسین؛ درآمدی بر آیین دادرسی کیفری جرایم سایبری، تهران، انتشارات خرسندی، 1389، چاپ اول، 48
[6] اميرحسين جلالي فراهاني، پيشگيري وضعي از جرايم سايبر در پرتو موازين حقوق بشر، فصلنامه تخصصي فقه و حقوق، شماره 6. 1384.
[7] برومند باستانی«جرائم کامپیوتری و اینترنتی» انتشارات بهنامی، تهران،۱۳۸۳
[8] زندی، محمدرضا؛ پیشین، 57 و 58.
[9] جلالی فراهانی، امیرحسین؛ اسپم، جلوه سیاه تبلیغات در سیستمهای پیام رسان الکترونیکی، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، ش 8451، تیر 1384، 5
[10] راجی، سید محمد هادی؛ نگاهی به قانون تجارت الکترونیک، فصلنامه نشریه حقوقی گواه، بهار و تابستان 1385، شماره 6 و 7، 96
[11] cyber crimes
[12] http://fa.wikipedia.org
[13] بیابانی، غلام حسین و هادیانفر، سید کمال؛ فرهنگ توصیفی علوم جنایی، تهران، انتشارات مرکز تحقیقات کاربردی کشف جرایم و امنیت معاونت آگاهی ناجا، 1384، چاپ اول، 225
[14] پرویزی، رضا؛ پی جویی جرایم رایانه ای، تهران، انتشارات جهان جام جم، 1384، چاپ اول، 46
[15] زندی، محمدرضا؛ پیشین، 40
[16] برومند باستانی«جرائم کامپیوتری و اینترنتی» انتشارات بهنامی، تهران،۱۳۸۳
[17] برومند باستانی«جرائم کامپیوتری و اینترنتی» انتشارات بهنامی، تهران،۱۳۸۳
Gina.De.Angelis,Cyber Crimes,Chelsea House Publisher.۲۰۰۰
[18] برومند باستانی«جرائم کامپیوتری و اینترنتی» انتشارات بهنامی، تهران،۱۳۸۳
[19] دکتر ابراهیم حسن بیگی”حقوق و امنیت در فضای سایبر”موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بینالمللی ابرار، تهران،1384
[20] زندي، محمدرضا، جرم سایبری، جرم فراملی، مجله قضاوت، شماره 55.
http://azarvakil.ir/post/2006