تبدیل حبس به جزای نقدی

تبدیل حبس به جزای نقدی

حبس تعزیری و تبدیل آن:

بطور کلی حبس تعزیری که در باب پنجم قانون مجازات اسلامی به آن پرداخته شده است شامل تبدیل به جزای نقدی می‌شود. همان چیزی که در عرف به اصطلاح به خرید حبس شهرت دارد. توجه شود که دادگاه مکلف به تبدیل حبس به جزای نقدی نیست بلکه اختیاری است که قانونگذار به قاضی اعطاء کرده است.

گذشت شاکی عامل تبدیل حبس:

در صورتی که جرم به وقوع پیوسته از جمله جرایم قابل گذشت باشد طبیعتاً با گذشت شاکی، مجازات کلاً منتفی می‌شود و نوبت به تبدیل یا تقلیل نمی‌رسد اما در مورد جرایم غیرقابل گذشت در صورتی که پرونده شاکی خصوصی داشته باشد و اعلام رضایت کند قاضی می‌تواند با توجه به گذشت شاکی، حبس را به جزای نقدی تبدیل کند.

مستند قانونی تبدیل حبس به جزای نقدی:

مشخصاً بند ب ماده 37 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 اصلاحی 1399/02/23 در خصوص تبدیل مجازات حبس تعزیری به جزای نقدی صحبت به میان آورده است. این بند مقرر می‌دارد:«تقلیل مجازات حبس درجه پنج و درجه شش به میزان یک تا دو درجه یا تبدیل این مجازات و مجازات حبس درجه هفت حسب مورد به جزای نقدی متناسب با همان درجه».

اقرار متهم موجب تبدیل حبس:

اقرار متهم در هر مرحله از دادرسی اعم از دادسرا یا دادگاه باعث می‌شود که قاضی این اختیار را پیدا کند که در مجازات حبس مجرم به جزای نقدی اعمال تبدیل کند. بنابراین یکی از فواید اقرار این است که در صورت محکومیت به حبس، مجرم می‌تواند با نظر قاضی از نهاد تبدیل بهره‌مند شود.

حبس درجه‌‌های یک، دو و سه مستثنی از تبدیل مجازات:

حبس‌های درجه 1 ، درجه 2 و درجه 3 شامل تبدیل به جزای نقدی نمی‌باشند. بنابراین حبس‌های تا 10 سال به اصطلاح عام مردم، خریدنی است و حبس‌های بیش از 10 سال شامل تبدیل به جزای نقدی نخواهند بود. به عنوان مثال اگر مجرم به محکومیت حبس درجه شش(حبس بیش از شش ماه تا دو سال) محکوم شده باشد با نظر قاضی، حبس به جزای نقدی درجه شش یعنی بیش از 60/000/000 ریال(معادل شش میلیون تومان) تا 240/000/000 ریال(معادل بیست و چهار میلیون تومان) قابل تبدیل است.

حبس تعزیری درجه هشت:

لازم به ذکر است که حبس تعزیری درجه هشت که تا 3 ماه است به دلیل سبک بودن آن، دادگاه مکلف است(نه اختیار دارد) حبس را تبدیل به جزای نقدی کند. به عبارت دیگر در صورتی که دادگاه، مجازات حبس درجه هشت(از یک روز تا سه ماه حبس) تعیین کند طبق تبصره ماده 37 قانون مجازات اسلامی الحاقی سال 1399 ملزم است مجازات را به مجازات جایگزین حبس تبدیل کند.

تأثیر اعلام ندامت و کهولت سن در تبدیل حبس به جزای نقدی:

در صورتی که مجرم بعد از ارتکاب جرم، اعلام پشیمانی و توبه کند این اختیار را به مقام رسیدگی‌کننده می‌دهد که مجازات حبس را تبدیل به جزای نقدی کند. همچنین اگر مجرم کهولت سن داشته باشد مثلاً بالای 70 سال سن داشته باشد به نظر قاضی رسیدگی‌کننده می‌توان مجازات حبس مرتکب به جزای نقدی تبدیل شود.

تفاوت تقلیل و تبدیل مجازات:

تخفیف مجازات به دو صورت تقلیل یا تبدیل مجازات است. تفاوت تقلیل و تبدیل در این است که در تقلیل، ماهیت مجازات تغییر نمی‌کند مثلاً حبس درجه 3 به حبس درجه 5 تقلیل پیدا می‌کند اما در تبدیل، ماهیت مجازات تغییر می‌کند مثلاً شلاق به جزای نقدی تبدیل می‌شود.

آیا گفتار تحریک‌آمیز بزه‌دیده در وقوع جرم، عاملی برای خرید مجازات حبس را فراهم می‌کند؟ بله؛ در صورتی که مثلاً بزه‌دیده به بزهکار فحش ناموسی بدهد و او را تحریک کند و بزهکار، بزه‌دیده را مورد ضرب و شتم قرار دهد در صورت محکومیت بزهکار به حبس تعزیری، دادگاه این اختیار را دارد که حبس را تبدیل به جزای نقدی کند.